0 दूरगामी असर- राजनीतिक जालझेलको

-अ के ला-
आँगन, चोटा वा घरको बार्दलीमा बसेर भुक्ने र आफुलाई त्योर् इलाकाको दादा
सम्झनु कुकुरको स्वभाव हो। कुकुर, चाहे लख्खर(लख्खर गल्लीमा हिँडुन् या
आलिशान महलमा, कुकुर त आखिर कुकुरै हो नि। अर्काको जुठ्यान नचाटेसम्म
खैरियत नहुने भएपछि कुकुरको निजी शान र प्रतिष्ठाको के अर्थ -
कम्पाउण्डभित्र वा घरको बार्दलीमा बसेर जतिसुकै ठूलो स्वरले भौँ भौँ
गरोस, ड्यूटी बजाउनु र मालिक रिझाउनु सिवाय त्यो भुकाईको के अर्थ - केवल
भात पचाउने उद्धेश्यले भौँ भौँ मात्र गर्नु कुकुरको धर्म होईन। मालिक र
मालिकको सम्पत्तिको पहरेदारी गर्नु उसको पहिलो धर्म हो, जसको निम्ति
उसलाई ल्याईएको हुन्छ।
अहिले भारतको बाईसौँ प्रान्तको रुपमा स्थापित सिक्किम, कुनै दिन नेपाल
जस्तै त नभनौँ, एउटा बेग्लै स्वतन्त्र राष्ट्र थियो। इष्र्टइण्डिया
कम्पनी र नेपाल सरकार बीच सुगौली सन्धी हुनुअघि इष्र्ट इण्डिया कम्पनीले
तिव्वतसँग सिमा जोडिएको हुँदा ब्यापार बिस्तारका लागि सिक्किममा कसरी
आफ्नो प्रभुत्व जमाउने भन्ने फिराकमा थियो। नेपालले पनि सिक्किममा
बारम्वार आक्रमण गरिरहने हुँदा ती दुवैका लागि नेपाल एउटा समान शत्रु
थियो। लेप्चा जातिको बाहुल्यता रहेको सिक्किम प्राचिन हिन्दुधर्म
शास्त्रहरुमा देवराज इन्द्रको बगैँचाको रुपमा वणिर्त छ। तासी नामग्याल
त्यहाँका अन्तिम राजा थिए र प्रधानमन्त्री थिए ल्हेन्दुप दोर्जी, जसले
सन् १९७५ मा पूरै व्यवस्थापिका सदन नै रोकिदिएका थिए। तत्कालिन
मन्त्रीपरिषदको र्सवसम्मत निर्णयले ल्हेन्दुप दोर्जीलाई राजतन्त्र
विरुद्ध उचालेर शक्तिशाली मन्त्रीमा नियुक्त गरेको थियो र त्यसैका आधारमा
स्वतन्त्र, अभिभाज्य र र्सार्वभौम सिक्किमलाई भारतमा विलय गर्राईएको
थियो।
आफु त्यसरी शक्तिशाली बनाईएपछि ल्हेन्दुप दोर्जीले सन् १९७५ अप्रिल १४
तारिखका दिन भारत सरकार समक्ष यस्तो एउटा अपिल गर्‍यो, जसमा सिक्किमको
सम्पूण् स्वरुप बदल्ने प्रस्ताव गरिएको थियो। सो प्रस्ताव मुताविक एउटा
स्वतन्त्र, अभिभाज्य र र्सार्वभौम राज्य सिक्किमले सन् १९७५ अप्रिल २६
तारिखका दिन भारतको बाईसौँ प्रान्तको रुपमा मान्यता पायो र सन् १९७५ मई
१६ तारिखका दिनदेखि कानूनी तवरले भारतको एउटा अभिन्न अङ्गकै रुपमा
सञ्चालित हुनथाल्यो। त्यसको हेड अफ दी स्टेट अर्थात चिफ मिनिष्टरका रुपमा
ल्हेन्दुप दोर्जी नियुक्त भएका थिए। त्यो ऐतिहासिक दर्ुघटनालाई चीन बाहेक
सबैले र्समर्थन गरेका थिए। कलान्तरमा, नरबहादुर भण्डारी लगायत पवनकुमार
चाम्लिङ जस्ता नेताहरु सिक्किमको हेड अफ दी स्टेट, अर्थात चिफ मिनिष्टरका
रुपमा स्थापित हुँदैगए।
हामीकहाँ चलिरहेको वर्तमान राजनीतिलाई पनि यदि सिक्किमीकरण वा
भुटानीकरणतर्फउन्मुख छ भनियो र ल्हेन्दुप दोजीैको भूमिकामा यहाँका
शर्ीष्ास्थ नेताहरु नै लागीपरेको आरोप लाग्यो भने अन्तत्वगत्वा उनीहरुले
मुख देखाउनेछैन। किनकि, यो आरोप पंक्तिकारको नभै समग्र ती नेपालीको हो्,
जसले नेपाललाई स्वयँ आफुलाईभन्दा बढी माया गर्दछन्। नेताहरुको जुम्रा
केलाउने आजका जागरुक र चेतनशील नागरिकहरुलाई यहाँका नेतागणहरुले केवल
ढाँटेकै भरमा राजनीति गर्ने गरे पनि उनीहरुका हरेक ढाँटहरु कुनै न कुन
तरिकाले पर्दाफाश भैहाल्छ। यहाँको राजनीतिमा यतिधेरै वितृष्णा उत्पन्न
भएको छ कि त्यो वितृष्णाले मानिसहरुलाई भित्रभित्रै संगठित बनाउँदै लगेको
छ, जसको पत्तो यहाँका राजनीतिक गोबरगणेशहरुलाई अझैसम्म हुनसकेको छैन।
भुटान, नेपालभन्दा सानो भएर के गर्ने - उसले नेपाल र नेपालीलाई भारतीय
आँखाले हर्ेर्ने गर्दछन्। उसको सामु नेपालको हैँसियत तृण बराबर पनि छैन।
किनकि, उसको थाप्लामा भारतीय आकाहरु र भारतीय आकाहरुमाथि अमेरिकी
आकाहरुको मेहरबानी छ। एकलाखभन्दा बढी नेपाली मूलका नागरिकहरुलाई बलपर्ूवक
जातीय सफायामा पारी अनागरिक बनाएको र कसैलाई मृत्युदण्ड, कसैलाई कठोर
कारावास त कसैलाई देशनिकाला गरेको तिनै आकाहरुको मेहरवानीले हो।
बाहिरबाट हर्ेदा स्वतन्त्र, अभिभाज्य र र्सार्वभौम सम्पन्न देखिने र
भारतीय आकाहरुका रुची र आदेश बिना खोक्न पनि नसक्ने भुटानको थिम्पु
सरकारले नेपाल र नेपाली नेताहरुलाई कहिल्यै पनि मान्छेमा गणना गरे जस्तो
लाग्दैन। किनभने, एकलाखभन्दा बढी नेपाली मूलका आफ्ना नागरिकहरुलाई
त्यहाँबाट बिस्थापित गराउँदा उसले नेपालसँग एक बचन सोध्नु त दूरको कुरा,
ती शरणार्थीहरुलाई उतैतिर फर्काउन नेपालले गरेका हरेक प्रयासलाई समेत
उसले धोति लाईदियो। त्यसमा कसैले पनि रिस्क लिन चाहेनन्। रिस्क लिने पनि
कस्ले - किनकि, भारतीय र अमेरिकी आकाहरुको मेहरबानीमा सास लिईरहेको
कठपुतली राष्ट्र भुटानलाई चलाउनु लरोतरो काम थिएन। त्यो मामिलामा अमेरिकी
आकाहरुले त यहाँसम्मको सदाशयता देखाए कि ती शरणार्थीहरुलाई आलोपालो गरी
आफ्नै देश लैजाने घोषणा समेत गरियो। त्यो घटना वास्तवमा मानवाधिकारको
वकालत गर्ने आकाहरुको एउटा अद्भुत नाच थियो।
जुन सहमति तथा सम्झौतामाथि टेकेर यहाँका चल्तापर्ुजा दलहरुले नेपाललाई
यहाँसम्म ल्याएकोमा गर्व गर्छन्, त्यो धोखा थियो, छलावा थियो। यो, यहीँका
नेताहरुको आफ्नै स्वीकारोक्ति हो। अर्थात, बाह्रबुँदे समझदारीता भारतको
खुफिया एजेन्सी च्ब्ध् को प्रपञ्च थियो र च्ब्ध् को मूल लक्ष्य भनेको
नेपालमा बिकसित माओवादी क्रान्तिलाई कस्तैगरी तुहाउनु थियो। त्यसैमार्फ
च्ब्ध् ले यहाँको राजनीतिलाई आफु अनुकूलको बनाउने अभिष्ट पाल्दै आएको छ।
उसको यो अभिष्ट बिल्कूल त्यसरी नै क्रियाशील छ, जस्तो कुनैदिन उसले
ल्हेन्दुप दोर्जीहरुलाई उचालेर सिक्किममा गरेको थियो। सधैँभरी
सत्तास्वादकै आत्मरतिमा स्खलित हुने यहाँका राजनीतिक भिखारीहरुलाई च्ब्ध्
को त्यस प्रपञ्च वारे र्सर्ुइँकै भएन र आज हामी नेपालीहरु त्यसैको नतिजा
भोग्दैछौँ।
सँघीय गणतन्त्रमा प्रवेश गरेयता हामीकहाँ जति पनि राजनीतिक उथलपुथलहरु
भए, तीमध्ये कुनै पनि, नेपालको राष्ट्रिय अखण्डता र र्सार्वभौमिकताप्रति
लक्षित भएनन्। यहाँको गाईजात्रे अर्थ र राजनीति, गाईजात्रे
नेता(कार्यकर्ता, गाईजात्रे प्रशासनिक संयन्त्र र कुनै पनि निकास र हल
निकाल्न अर्समर्थ बनिरहेको ऐतिहासिक संविधानसभाको बैठक आफैँ पनि
गाईजात्रे बन्दै गैरहेको सर्न्दर्भलाई जोडेर हेरियो भने च्ब्ध् ले जुन
अभिष्टका साथ यहाँको राजनीतिमा हस्तक्षप गर्न चाहेको हो, त्यसमा हामीमाथि
राजनीति गर्ने हाम्रा आकाहरुले नै होष्टेमा हैँसे गरिरहेका छन्।
नाम, कद, वर्ण्र्ाा आकार(प्रकार भिन्न भए पनि सिक्किममा जन्मेर
सिक्किमसँगै गद्धारी गर्ने ल्हेन्दुप दोर्जीहरु यहाँ पनि बग्रेल्ति छन् र
उसको स्वभाव तथा आचरणसँग मेल खानेहरु धेरै छन्। ल्हेन्दुप दोर्जीको
सिफारिसमा भारतले सिक्किम निलेझैँ र शेरबहादुरको सिफारिसमा पर्ूवराजा
ज्ञानेन्द्रले माघ १९ को कदम चालेझैँ यहाँ कसले, कतिखेर, क(कसको रोहवरमा
नेपाललाई च्ब्ध् को चक्रव्यूहमा धकेल्छन्, ठेकान् छैन।
जतिसुकै तितो वा टर्र्रो भए पनि सत्य आखिर सत्य नै हो। हामीभित्र सत्य
बोल्ने, सत्य सुन्ने र सत्य नै गर्ने हृदय हुनु पर्दछ। तव मात्रै कुनै
सत्य, सत्य बन्नसक्दछ। असत्यलाई सत्यको रामनामी च्यादर ओढाएर छिपाउन
मिल्दैन। सिक्किम निल्न र भुटानलाई कठपुतली बनाउन विगतमा भारतीय आकाहरुले
खेलेको भुमिका एउटा ऐतिहासिक सत्य थियो। आफ्नो मुख्य शत्रु नेपालको मेख
मार्न सिक्किम र भुटानले भारतको टाङमुनी छिरेर दक्षिण एशियामा नमूना
देखाउनु पनि ऐतिहासिक सत्य नै थियो। र, विगत ४(५ वर्षभत्र यहाँ देखापरेका
राजनीतिक जालझेल पनि एउटा सत्य नै हो, जसले सिक्किम र भुटानको विलयकारी
घटनालाई दोहर्‍याउन खोजिरहेका छन्। जवसम्म यहाँ विद्यमान राजनीतिक जालझेल
बन्द हुँदैनन्, जवसम्म भारतीय, बेलायती तथा अमेरिकी आकाहरुको सहयोग र
परामर्श बिना यहाँका आकाहरुलाई आची नआउने बिमारी निको हुँदैन, तवसम्म
हामीले आफुलाई स्वतन्त्र, अभिभाज्य र र्सार्वभौमसत्ता सम्पन्न राष्ट्रको
नागरिक ठानेर गर्व गर्नु शायद गलत हुनेछ। नेपालीलाई, नेपाली बिरुद्ध
लडाएर, जातीय, वर्गीय तथा क्षेत्रीय आन्दोलनको जुन राँकोमा भारतीय
आकाहरुले आफ्नो रोटी सेक्ने प्रयत्न गरिरहेका छन्, यदि त्यो पूरा भयो वा
यहाँका राजनीतिक आकाहरुले त्यसलाई समयमै बुझेनन् भने अन्ततोगत्वा नेपाल
पनि कुनै दिन सिक्किमझैँ भारतको एउटा बेग्लै प्रान्त वा भुटानझैँ एउटा
कठपुतली राष्ट्रकै रुपमा विलय हुनेछ। अस्तु।