0 उत्तेजना

-नन्दकिशोर गोयल-----
उत्तेजना भनेको दर्ुइ प्रकारको हुन्छ- एक मानसिक र अर्को शारीरिक। दुवै
उत्तेजनाले विनास नै गराउंछ। शारीरिक उत्तेजनाले मानिसलाई विवेकहिन
बनाइदिन्छ। उसले शरीरको उत्तेजनालाई शान्त गर्नको लागि जे पनि गर्न तयार
हुन्छ। त्यसको परिणाम चाहिं जे पनि होस्। त्यसबेला उसलाई केही ज्ञान
हुंदैन। उ त आप\mनो उत्तेजनामा अन्धो भएको हुन्छ। त्यस समयमा उसलाई
आप\mनो उत्तेजना शान्त गर्नेवाला मात्र चाहिन्छ, त्यो कुनै किन नहोस्।
आफन्त र परायाको केही पहिचान हुंदैन उसलाई । किनकी उ त पशुभन्दा पनि निच
भइहाल्छ। यहांसम्म शारीरिक उत्तेजनाले मानिसले पशुलाई पनि पछि छाडिदिन्छ।
महिला होस् वा पुरूष अवस्था दुवैको एकै प्रकारको उत्तेजना हुन्छ।
उत्तेजनाको आवेगमा गरेको कर्ूकर्मको उत्तेजना शान्त भएपछि मात्र ज्ञान
हुंदो रहेछ- मैले के गरेको छु। तबसम्म सबै गुमाइसकेको हुन्छ। सबै
गुमाएपछि पछुताएर केही पनि हुंदैन, मात्र तिरष्कारबाहेक। चौतर्फी
तिरष्कारले त्यसप्रकारका महिला होस् वा पुरूषले आत्महत्या पनि गर्न बाध्य
हुन्छन्। त्यसकारण पाठकवृन्दहरू उत्तेजना भनेको कस्तो घातलाग्दो अवस्था
हुन्छ। त्यसका निर्ण्र्ााविचार आफू स्वयंले पनि गर्नु होला कि शारीरिक
उत्तेजनाले मानिसको कतिको क्षति गर्दोरहेछ।
यहां अब हजुरहरूको सामुन्ने दोश्रो प्रकारको मानसिक उत्तेजनाको
प्रसंगतिर लाग्दैछु।
शारीरिक उत्तेजनाभन्दा मानसिक उत्तेजना झन् डरलाग्दो भयंकर खतरनाक
हुन्छ। शारीरिक उत्तेजनामा त महिला वा पुरूषको विवेक र ज्ञान हराउंछ। तर
मानसिक उत्तेजनामा विवेक, ज्ञान हराउनुको सट्टा उसको दिमागमा झन्
योजनाहरूको निर्माण हुन्छ। मानसिक उत्तेजना मानिसमा दम्भ, अहंकार,
अभिमान, घमण्डको कारणले नै उत्पन्न हुंदो रहेछ । त्यसप्रकारको महिला होस्
वा पुरूष उनीहरूले आफूलाई नै र्सवशक्तिमानको रूपमा ठान्छ। आप\mनो विचार
कुरालाई नै र्सवश्रेष्ठताको पहिचान दिन चाहन्छ। त्यसप्रकारको मानिसले
कसैको सरसल्लाह, सुझाव लिन चाहदैन। उसले आप\mनो दिमागको कुरालाई नै सबैमा
लाद्न खोज्छ। आप\mनो विचारलाई नै सबैलाई मान्न बाध्य बनाउंछ। त्यसको लागि
चाहे नोक्सान नै किन नहोस्। उत्तेजनाको साथै अहंको कारण अरूलाई कुनै
स्थान नै दिंदैन। जे छु म नै छु, मानसिकताबाट बाहिर निस्किन सक्दैन।
त्यसको लागि उसले आफूसहित अरूको पनि हानी नोक्सानी गराउंछ। मानसिक
उत्तेजनाहरूको कारणले नै गाउं, समाज तथा देशमा हत्या, हिंसा, तोडफोड,
बन्द, चक्काजाम, अपहरण जस्ता घटनारू घटीरहेको छ। यो सब मानसिक उत्तेजनाको
देन नै हो। मानसिक उत्तेजनावालाले अरू कुनैको मतलब पनि राख्दैन। उसलाई त
मात्र एक प्रकारको नशा नै हुन्छ। मैले गरेको, मैले बोलेको नै सत्य र सही
हो। उसको कुराबाट अरू कसैको चित्त बुझोस्, नबुझोस्। गाउंले भाषामा मेरो
गोरूको बाह्रै टक्काको अडान लिएका हुन्छन्। त्यो अडानमा आफूसहीत अरूको
र्सवनाश नै किन नहोस्।
र् वर्तमान समयमा हाम्रँे देशका राजनीति दलका र्सर्वेर्सवाहरूको अवस्था
पनि त्यसै प्रकारको देखिएको छ। दल प्रमुख, सत्ता प्रमुख होस् सबै मानसिक
उत्तेजनाबाट उत्तेजित भएको अवस्थामा छन्। आफ्नो उत्तेजना र उन्मादमा
डुबेका दल प्रमुखहरूलाई देश र देशवासीहरूको न त वास्ता नै छ, न कुनै
प्रकारको कसैलाई सरोकार छ। मानसिक उत्तेजनाबाट पीडित भएका दल प्रमुखहरू
स्वयं आप\mनो सत्तावाद कायम गर्ने उत्तेजनाबाट उत्तेजित मात्र भइराखेका
छन्। जनतालाई थरिथरिको भ्रममा भ्रमित मात्र गराइरहेका छन्। उत्तेजनाबाट
उत्तेजित भएका सरकार प्रमुखहरूको मन इच्छा पर्ूर्ति नभएमा स्वयं आप\mनो
सत्ता आफै तहसनहस गर्दै रहेका छन् यो पनि हाम्रँे देश र देशवासीको
दर्ुभाग्य नै छन्। पटक पटक नेताहरूले आप\mनो सत्तालाई आफूले नै ढालेर
विश्व समुदायको सामुन्ने जोकर सरह भइगएका छन्। नेपालले कायम गरेको विश्व
रर्ेकर्ड अरू कुनै देशमा भएको छैन। एकै घर परिवारका तीन दाजुभाइ देशका
प्रधानमन्त्री बन्नु। देशमा उन्नाइस वर्षा १९ पटक सरकार परिवर्तन हुनु,
एकै व्यक्ति देशको ६ पटक प्रधानमन्त्री बन्नु । देशमा महिला
प्रधानमन्त्री कहिले पनि नहुनु, राष्ट्रप्रमुख वा सत्ताप्रमुखहरूको पदको
कुनै सम्मान नगर्नु, दलका दस्तावादहरूले राष्ट्रप्रमुख वा सत्ता
प्रमुखलाई कुकुर, घोडा, गधा, पाडोको रूपमा पर््रदर्शन गर्नु, यसप्रकारको
आप\mनो देशको आफै बदनाम गर्नेवालाहरू दिने संज्ञा सायद विश्व शब्दकोषमा
पनि छैन । उत्तेजनामा वशीभूत भएर सडकमा नांगो भएर हिंड्ने अर्कालाई छुटै
गालीगलौज गरी हिड्नेवालाहरूलाई उत्तेजनाको कारणले आफू पनि ज्ञान हुंदैन
कि हामीहरूले के गरिरहेका छौं। उत्तेजनामा उत्तेजित भएका
र्सवशक्तिमानहरूले संयमता, धैयर्ताको पाठ पर्ूव राजा ज्ञानेन्द्र शाहबाट
सिक्नर्ुपर्दछ। उहाको संयमता र धैयर्ताको सामुन्ने समग्र विश्वका
र्सवशक्तिमानहरू आर्श्चर्यचकित भएका छन्। उहांको सामू नतमस्तक भएका छन्।
धर्ैयता, संयमता, गम्भीरता सागरजस्तै छन् उहां कुनै पनि अवस्था, कुनै
परिस्थितिमा पनि उत्तेजनामा उत्तेजित हुनु भएन। यो कुराले उहांलाई जनताले
कुशल शासकको रूपमा र एक सच्चा अभिभावक मान्न थालिसकेको छ। लोकतन्त्रको
नाममा लोककल्याणकारी उत्तेजितवालाहरूको विकल्पमा जनता लागिसकेका छन्।
उत्तेजना बाढीको पानी सरह हुन्छ, संयमता सागर जस्तै हुंदोरहेछ, रोक्ने
काम जनताको हो।

0 राजनैतिक सहमति तथा सहकार्यको अर्थ र महत्व

― मोहनविक्रम सिंह ---------
देशको तात्कालिक मुख्य प्रश्न सहमति र सहकार्य हो। सत्तारुढ वा विपक्ष
दलहरुका नेताहरुले त्यो कुरामा एकमतले जोड दिएका छन् र हामीले पनि त्यो
कुरासित सहमति प्रकट गर्दछौं। त्यसरी नै अहिले देशका अगाडि उपस्थित
तात्कालिक जिम्मेवारीहरु र २०६२/६३ को जनादेश पूरा गर्न सकिने छ। त्यस
प्रकारका जिम्मेवारीहरु भन्नाले मुख्यरुपले, गणतन्त्रको सुदृढीकरण,
राष्ट्रियताको रक्षा, नयाँ संविधानको निर्माण आदि आउँछन्। देशका अगाडि
अरु पनि कैयौं समस्याहरु छन्। तर उपरोक्त कार्यहरु सम्पन्न हुन्छन् वा
हुँदैनन्? त्यसबाट अन्य समस्याहरु, देशको सम्पूर्ण स्थिति र भविष्य समेत
प्रभावित हुनेछ। ती कार्यहरु सम्पन्न नभएमा संविधानको निर्माण हुन
नसक्ने, गणतन्त्रलाई सुदृढ तथा संस्थागत गर्ने कार्यमा बाधा पुग्ने मात्र
होइन, त्यो समाप्त नै हुने, देशको राष्ट्रियता, सार्वभौमिकता र अखण्डतामा
आँच पुग्ने मात्र होइन, देशको अस्तित्व नै समाप्त हुने, देशमा जातीय र
क्षेत्रीय विग्रह वा हिंसात्मक द्वन्द्व बढ्ने र देशमा चरम प्रकारको
अशान्ति र अराजकताको अवस्थाको सृजना हुने वा जनजीवनमा पनि गम्भीर
प्रकारका नकारात्मक असरहरु पर्ने सम्भावना रहने छ। खालि सबै राजनैतिक
दलहरुले जिम्मेवारी पूर्वक काम गरेमा नै त्यस प्रकारका सबै नकारात्मक
सम्भावनाहरुलाई रोक्न सकिने छ र रोक्नु पनि पर्दछ।
हाम्रो यो स्पष्ट र निश्चित मत छ: देशमा कायम भएको अहिलेको राजनैतिक
व्यवस्था वा गणतन्त्रको सीमा भित्र देश र जनताका आधारभूत समस्याहरुको
समाधान सम्भव छैन। देशमा विद्यमान अर्ध–सामन्ती र अर्ध–औपनिवेशिक
व्यवस्थालाई समाप्त गरेर नयाँ जनवादी व्यवस्था कायम गरेपछि नै ती
समस्याहरुको समाधान हुन सक्नेछ। त्यो कार्य कम्युनिष्ट पार्टीको नेतृत्व,
क्रान्तिकारी वर्गहरुको रणनैतिक संयुक्त मोर्चा वा दीर्घकालिन
जनयुद्धद्वारा मात्र सम्भव छ। तर मार्क्सवादी–लेनिनवादी सिद्धान्तले सधैं
यो कुरामा जोड दिंदै आएको छ: एउटा मार्क्सवादी–लेनिनवादी पार्टीले
तात्कालिन स्थितिको सही वस्तुवादी मूल्यांकन गरेर आफ्ना तात्कालिक नीति,
कार्यक्रम वा संघर्षका रुपहरु निश्चित गर्नुपर्दछ। त्यस प्रकारको
नीतिहरुले वस्तुस्थितिसित मेल खाएमा तिनीहरुले उच्च क्रान्तिकारी
आन्दोलनका लागि आधार तयार पार्दछन्। तर हाम्रा नीति र कार्यक्रमले
वस्तुस्थितिसित मेल खाएनन् भने तिनीहरुले क्रान्तिलाई अगाडि बढाउन बाधा
पुर्‍याउने मात्र होइन, आन्दोलनलाई अरु पछाडि लैजाने गर्दछन्। देशको
अहिलेको वस्तुस्थितिमा नयाँ जनवादी क्रान्तिलाई तात्कालिक नारा बनाउने
वा त्यसको लागि सशस्त्र संघर्ष सुरु गर्ने स्थिति छैन। त्यो अवस्थामा
हामीले नयाँ जनवादी क्रान्तिका लागि परिस्थिति वा जनमत तयार पार्न
प्रयत्न गर्दै तात्कालिक परिस्थिति अनुसार आफ्ना नीति, कार्यक्रम वा
संघर्षलाई अगाडि बढाउने प्रयत्न गर्नुपर्दछ। त्यसको अर्थ यो हुन्छ,
कार्यनैतिक रुपमा अहिले देशका अगाडि उपस्थित राजनैतिक जिम्मेवारीहरु पूरा
गर्नुपर्ने आवश्यकतामा नै मुख्य जोड दिनु पर्दछ। तात्कालिन रुपमा पनि
अन्य राजनैतिक शक्तिहरुसित हाम्रा कैयौं गम्भीर प्रकारका मतभेदहरु छन्,
जसमध्ये संघीयता सम्बन्धी मतभेद मुख्य छ। तर अन्य राजनैतिक शक्तिहरुसित
भएका आधारभूत सैद्धान्तिक र राजनैतिक मतभेदहरु वा तात्कालिक रुपमा पनि
अन्य पक्षहरुसित भएका कैयौं गम्भीर प्रकारका मतभेदहरुका बाबजुद अहिले
देशका अगाडि भएका जिम्मेवारीहरु पूरा गर्न अन्य पक्षहरुसित सहमति हुन
सकेजति प्रश्नहरुमा सहमति कायम गर्ने हाम्रो नीति हुनुपर्दछ। निश्चय नै,
त्यसको अर्थ अन्य पक्षहरुसित भएका सैद्धान्तिक वा राजनैतिक मतभेदहरुलाई
तिलाञ्जली दिनु वा सम्झौता गर्नु हुने छैन।
आज हाम्रा अगाडि भएका राजनैतिक जिम्मेवारीहरु पूरा गर्नु सजिलो छैन।
प्रथमतः, एकातिर, प्रतिगामी र पुनरुत्थानवादी शक्तिहरु र, अर्कातिर,
विदेशी साम्राज्यवादी र विस्तारवादी शक्तिहरुका क्रियाकलाप, हस्तक्षेप वा
उनीहरुले पैदा गर्ने बाधा र समस्याहरुका कारण ती जिम्मेवारीहरु पूरा गर्न
कठिन हुनेछ। त्यसका साथै विभिन्न राजनैतिक दलहरुका उनीहरु प्रतिका
समझौतापरस्त प्रवृत्तिहरुले त्यो कार्यलाई अरु कठिन बनाइदिन्छन्। स्वयं
आन्दोलन पक्षधर राजनैतिक शक्तिहरुका गलत नीति र क्रियाकलापहरुका कारणले
पनि अहिले हाम्रा अगाडि भएका जिम्मेवारीहरु पूरा गर्नु कठिन हुन जान्छ।
२००७ साल देखि अहिलेसम्मको इतिहासलाई हेर्ने हो भने पनि विभिन्न राजनैतिक
दलहरुका विभिन्न प्रकारका कमजोरी, गलत नीति, राजनैतिक अपरिपक्वता वा
अदूरदर्शीता वा व्यक्तिगत पद र स्वार्थहरुलाई केन्द्रमा राखेर सोंच्ने वा
काम गर्ने प्रवृत्तिहरुका कारणले पनि देशलाई गम्भीर प्रकारका क्षतिहरु
पुग्ने गरेका छन्। उनीहरुका त्यस प्रकारका कमजोरी, गलत सोंचाई वा
प्रवृत्तिहरुलाई प्रायशः देशी प्रतिक्रियावादी वा विदेशी प्रतिगामी
शक्तिहरुले उपयोग गर्ने गर्दछन्। अहिले पनि देशका प्रमुख राजनैतिक
दलहरुमा विद्यमान त्यस प्रकारका कमजोरीहरुका कारणले देशलाई प्रशस्त हानी
पुग्ने र त्यस कारण देशका अगाडि उपस्थित जिम्मेवारीहरु पूरा गर्न अत्यन्त
कठिन हुने सम्भावनालाई अस्वीकार गर्न सकिन्न।
अहिले देशका अगाडिको सर्वप्रथम र मुख्य जिम्मेवारी नयाँ संविधानको
निर्माण नै हो। तर त्यो कार्य अत्यन्त कठिन देखिन्छ। प्रथमता अहिलेको
संविधानको बनावट, अर्थात् त्यसमा प्रतिनिधित्व गर्ने विभिन्न राजनैतिक
दलहरुका राजनैतिक दृष्टिकोण र चरित्र माथि ध्यान दिंदा जनताको हितको
प्रतिनिधित्व गर्ने संविधानको निर्माण सम्भव छैन। तैपनि त्यो दिशामा
अधिकतम प्रयत्न गर्दै जानुपर्दछ। त्यसका साथै संघीयतालाई आधार बनाएर
बन्ने संविधान देशलाई जातीय र क्षेत्रीय द्वन्द्व वा राष्ट्रिय विखण्डनको
स्थितिको सिर्जना गर्ने कुरा पनि प्रष्ट छ। तर उक्त सबै समस्याहरुको
अहिले नै समाधान हुने छैन र देश तथा जनताका हितहरुका प्रतिनिधित्व गर्ने
संविधानको निर्माणका लागि लगातार प्रयत्न गर्दै जानुपर्दछ। ती सबै विवाद
वा समस्याहरु अहिले नै टुड्डिने छैनन् र संविधानको निर्माण पछि पनि
लगातार संघर्ष गरिरहनु पर्नेछ। तर अहिलेको संविधानमा सम्भावित ती सबै
सीमाहरुका कारणले संविधानको निर्माणको कार्यलाई अवमूल्यन गर्न हुँदैन।
संविधानमा जनताको हित वा देशको राष्ट्रियताका विरुद्ध हुने कुनै कुरा
समावेश गरिएमा त्यसबारे भविष्यमा लगातार संघर्ष गर्दै जानुपर्नेछ वा त्यो
संघर्ष भइरहने छ। अहिले बनेको संविधानले नै देशका अगाडि उपस्थित सबै
समस्या वा विवादहरुको अन्तिम टुंगो लगाउँछ भन्ने होइन। ती सबै कुराहरुको
सीमाभित्र वा संविधानमा देश र जनताका हित तथा राष्ट्रियताका विरुद्ध
समावेश हुने सबै कुराहरुका विरुद्ध आफ्नो संघर्षको अधिकारलाई सुरक्षित
राख्दै तत्कालका लागि राजतन्त्रको अन्त पछि र गणतान्त्रिक रुपले बन्ने
संविधान प्रगतिशील नै हुनेछ र त्यसको निर्माणको कार्यलाई सफल पार्न
हामीले पूरा शक्ति लगाउनुपर्ने आवश्यकता छ। तर त्यो कार्यमा कैयौं
बाधाहरु पर्ने सम्भावना देखापर्दै गइरहेको छ, जसमा माओवादीहरु र मधेशवादी
दलहरुका तर्फबाट प्रत्यक्ष रुपले नै गम्भीर प्रकारले बाधा पुग्ने
सम्भावना मुख्य छन्।
माओवादीहरुले नयाँ सरकारलाई असंवैधानिक र अराजनैतिक घोषणा गरेका छन्।
उनीहरुले नागरिक सर्वोच्चता सम्बन्धी उनीहरुको माग पूरा नहुँदासम्म
संविधान निर्माण वा अन्य कुनै पनि कार्यमा सरकारलाई सहयोग नगर्ने बताएका
छन्। उनीहरुको नागरिक सर्वोच्चताको आधार वा आन्दोलन सम्पूर्ण रुपले
सेनापति प्रकरणसित सम्बन्धित छ। उनीहरुको एउटै माग छ: प्रधानसेनापति
सम्बन्धी राष्ट्रपतिको कदम फिर्ता हुनुपर्दछ। यदि उनीहरु नागरिक
सर्वोच्चता प्रति साँच्चिकै इमान्दार भए विधिको शासनको सिद्धान्त,
संविधान वा कानून अनुसार त्यसलाई टुड्डाउन तयार हुनुपर्दछ। त्यही
प्रजातान्त्रिक र संवैधानिक तरिका हो। भूमिगत संगठन, सशस्त्र आन्दोलन वा
यहाँसम्म कि डाँकाहरुको समुहमा पनि त्यहाँ उठ्ने विवादहरु टुड्डाउनका
लागि केही नियमहरु बनेका हुन्छन्। ती नियमहरु पालन गरेर कार्यहरु
गर्दासम्म नै त्यहाँ एकता वा व्यवस्था कायम रहन्छ। अहिले देशमा कायम भएको
व्यवस्थाको सञ्चालन वा त्यससित पैदा हुने विवादहरु टुड्डाउन पनि नियमहरु
बनेका छन्। सेनापति वा राष्ट्रपति सम्बन्धी प्रश्नमा विवाद उठेपछि त्यो
विवादलाई या त न्यायालयद्वारा टुड्डाउनु पर्दछ या व्यवस्थापिका
संसदद्वारा। त्यो मुद्दा न्यायालयमा विचारधिन छ र त्यो निर्णयलाई पर्खनु
पर्दछ। न्यायालयको निर्णयमा चित्त नबुझेमा उनीहरुले व्यवस्थापिका संसदमा
राष्ट्रपतिका विरुद्ध महाभियोग ल्याउन सक्दछन्। अहिलेको संविधान स्वयं
माओवादीहरु समेतको नेतृत्वमा वा सहमतिमा बनेको हो। त्यसकारण स्वयं
माओवादीहरुका लागि पनि सबैभन्दा सही कुरा यही हुनेछ कि उनीहरुले विद्यमान
संविधान वा कानुनको सीमा भित्र रहेर नै विवादलाई टुड्डाउने प्रयत्न
गर्नुपर्दछ। उनीहरुले विद्यमान संविधान वा कानुनको सीमा नाघेर विवाद
टुड्डाउने प्रयत्न गर्दछन् र त्यस सिलसिलामा संविधानको निर्माणमा पनि
बाधा हाल्ने प्रयत्न गर्दछन् भने त्यसको परिणामहरु यी हुन सक्नेछन्:
प्रथम, संविधानको निर्माणमा बाधा पुग्नेछ। संविधानसभा भित्र वा बाहिर
उनीहरुको जुन संगठन र शक्ति छ! त्यसका बलमा उनीहरु संविधानको निर्माणको
कार्यलाई रोक्न सक्ने अवस्थामा छन्। द्वितीय, देशमा अव्यवस्था, अराजकता र
अशान्तिको अवस्था पैदा हुनेछ। त्यसबाट देशभित्रका प्रतिगामी,
पुनरुत्थानवादी, पृथकतावादी वा विदेशी प्रतिक्रियावादी शक्तिहरुलाई
खेल्ने अवसर प्राप्त हुनेछ! गणतन्त्रलाई सुदृढ वा संस्थागत गर्ने कार्यमा
वा देशको राष्ट्रियता, सार्वभौमिकता र अखण्डतामा पनि बाधा पुग्ने छ।
तृतीय, माओवादीहरुले स्वयं उनीहरुले स्वीकार गरेका लोकतान्त्रिक मूल्य,
मान्यता वा संविधानलाई अतिक्रमण गर्दछन् भने ढिलो छिटो त्यसको अर्थ
उनीहरुले विद्रोहको बाटो समात्नु नै हुनेछ। उनीहरुले स्वयं यो स्वीकार
गरिसकेका छन् कि मुख्यतः अन्तर्राष्ट्रिय परिस्थितिका कारणले उनीहरुको
"जनयुद्ध" सफल हुन सकेको थिएन र त्यसकारण उनीहरुले शान्तिपूर्ण आन्दोलनको
बाटो समात्नु परेको थियो। त्यो अन्तर्राष्ट्रिय परिस्थिति अहिले पनि
उनीहरुको पक्षमा अनुकूल बनेको छ भनेर उनीहरुले कुनै विश्लेषण गरेका
छैनन्। त्यो अवस्थामा उनीहरुले पुरानै बाटो समात्छन् भने उनीहरुको पुरानै
प्रकारको इतिहास दोहरिने छ। त्यसको परिणाम के हुनेछ? हामी त्यो कुराको
भविष्यवाणि गर्नेपट्टि लाग्दैनौं। त्यो बाहेक उनीहरुले त्यस प्रकारको
बाटो समातेमा इतिहासले उनीहरु माथि व्यड्ड हान्ने छ। इतिहासले यसका लागि
उनीहरुमाथि व्यड्ड हान्ने छ कि एउटा ३/४ महिना पछि स्वयं अवकाश प्राप्त
गर्ने सेनापतिबाट उनीहरुले गरेको निर्णय कार्यान्वयन हुन नसकेकाले
उनीहरुले सरकारबाट राजिनामा दिएका थिए! संविधानको निर्माणको कार्यलाई
रोकेका थिए! गणतन्त्रलाई सुदृढ र संस्थागत गर्ने कार्यमा बाधा पुर्‍याएका
थिए र पुनः विद्रोहको बाटो समातेका थिए। त्यो स्थितिको सिर्जना पनि
उनीहरुले त्यो निर्णय (प्रधानसेनापतिलाई हटाउने निर्णय) संविधानको
प्रक्रिया पूरा नगरिकन, अर्थात् अदालतमा विचाराधिन विषयमा,
मन्त्रिपरिषद्को सहमति बिना र राष्ट्रपतिको अनुमोदन बिना कार्यान्वयन
गर्ने प्रयत्न गरेकाले उत्पन्न भएको थियो भनेर इतिहासले उनीहरुमाथि
व्यड्ड हान्ने छ। जेहोस्, हामी उनीहरुका विगतको मूल्यांकन गर्नेपट्टि
लाग्दैनौं। तर उनीहरुले अहिले देशका अगाडि उपस्थित राष्ट्रिय महत्वका
जिम्मेवारीहरु, देश र जनताको भविष्य र उनीहरुका नीतिहरुबाट स्वयं
उनीहरुलाई नै पुग्ने सम्भावित क्षतिहरु माथि गम्भीरतापूर्वक विचार गरेर
आफ्ना आगामी नीति र कार्यक्रम बारे सही र यथार्थवादी निर्णयहरु गर्नेछन्
भन्ने हामीले आशा गर्दछौं। अहिले बन्ने संविधान र गणतन्त्रको सीमाका
बाबजुद त्यो कार्य सम्पन्न भएपछि त्यसले तात्कालिक रुपमा मात्र होइन,
भावी क्रान्तिकारी आन्दोलनका लागि पनि आधार तयार पार्नेछ।
मधेशवादी दलहरुको एक मधेश–एक प्रदेशको नाराले पनि संविधान निर्माणको
कार्यमा गम्भीर समस्या पैदा गर्ने कुरा झन् पछि झन् स्पष्ट हुँदै गइरहेको
छ। अहिलेको संविधानसभाको बनावट र त्यसमा उनीहरुको महत्वपूर्ण स्थितिमाथि
ध्यान दिंदा उनीहरु एक प्रकारले सरकारको निर्माण, त्यसका लागि बन्ने वा
बिग्रने समिकरण वा संविधानको निर्माणमा समेत उनीहरु एक प्रकारले
145भिटो146 लिएर बसेका छन्। स्थिति यो छ कि अहिले उनीहरुलाई 145वाईपास146
गरेर जानु पनि सजिलो छैन। त्यसले गर्दा उनीहरुले लगातार एकपछि अर्को
गर्दै आफ्ना गलत मागहरु पूरा गर्न अन्य राजनैतिक दलहरुमाथि दबाब दिन सफल
हुँदै गइरहेका छन्। उनीहरुको दवावका कारणले नै अन्तरिम संविधानमा
संघीयतालाई समावेश गरिएको थियो, आठबुँदे सम्झौता भएको थियो, नागरिकता ऐन
पारित भएको थियो वा जनसंख्याका आधारमा संसदीय निर्वाचन क्षेत्रहरुको
पुनर्गठन गरिएको थियो। अहिले पनि उनीहरुले लगातार एकपछि अर्को गर्दै
आफ्नो 145भिटो146 प्रयोग गर्दै गइरहेका छन् र त्यसका अगाडि अन्य सबै
राजनैतिक दलहरु लाचार र असहाय देखिन्छन्। त्यस सन्दर्भमा उनीहरुले अगाडि
ल्याएको एक मधेश–एक प्रदेशको माग विशेष रुपले उल्लेखनीय छ। उनीहरुको त्यो
माग पूरा नभएसम्म संविधान निर्माणको कार्यमा बाधा पुर्‍याउने नै सम्भावना
देखिन्छ। नेका र एमालेले त्यसबारे लिखित अश्वासन दिएकाले उनीहरुले त्यो
निर्णयको कार्यान्वयनमा थप जोड दिने र त्यो माग पूरा नभए सरकारबाट हट्ने
मात्र होइन, संविधानसभालाई नै बहिष्कार गर्ने वा त्यसलाई नै अवरुद्ध गर्न
सक्ने सम्भावनालाई पनि अस्वीकार गर्न सकिन्न। त्यो प्रश्नसित जोडिएको
अर्को एउटा पक्ष पनि कम गम्भीर छैन। सरकारले प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष
रुपले एक मधेश–एक प्रदेश को माग पूरा गर्ने प्रयत्न गरेमा थारुहरुबाट कडा
विरोध हुने कुरा स्पष्ट छ। उनीहरुलाई मधेशीको सूचीभित्र राखिएकोमा नै
उनीहरु ठूलो आन्दोलनमा उत्रिएका थारुहरुले एक मधेश–एक प्रदेश बनेमा
त्यसको प्रतिक्रिया कस्तो हुनेछ? सजिलैसित अन्दाज गर्न सकिन्छ। उनीहरुले
(थारुहरुले) उनीहरुलाई मधेशीको सूचीबाट न हटाइएमा समानान्तर सरकारको गठन
गर्ने कुरा बताएका छन् भने एक मधेश–एक प्रदेश बनेपछि स्थिति अरु गम्भीर
बन्ने कुरा प्रष्ट छ। मधेशवादी नेताहरुले एक मधेश–एक प्रदेशको माग पूरा
नभएमा एक नेपाल पनि नरहने अभिव्यक्ति सार्वजनिक रुपले नै व्यक्त गर्दै
आएका छन्। त्यस प्रकारको पृष्ठभूमिमा एक मधेश–एक प्रदेशको समस्याले नयाँ
संविधानको निर्माणमा गम्भीर समस्या र जटिलता पैदा गर्ने कुरा प्रष्ट छ।
सरकारले मधेशका कतिपय संगठनहरुसित सम्झौता गरेको छ। तर, प्रथम, त्यसरी
सम्झौता गर्दा सरकारले उनीहरुका कतिपय गलत मागहरुलाई स्वीकार गर्दैछ,
जस्तै कि आठ बुँदे सहमतिमा मधेश स्वायत्त प्रदेश, पूर्ण स्वायत्तता र
समूहगत रुपमा नेपाली सेनामा प्रवेशका मागहरुलाई स्वीकार गर्नु। द्वितीय,
कतिपय मधेशवादी दलहरुसित सम्झौता गरेपछि पनि त्यहाँ लगातार नयाँ सशस्त्र
गुटहरुको निर्माण हुने गरेको छ र वर्तमान अवस्थामा त्यो सिलसिलाको कुनै
अन्त देखिन्न। त्यसरी मधेश वा तराईको समस्या खालि संविधानको निर्माणका
लागि मात्र होइन, देशको राष्ट्रियता, सार्वभौमिकता, अखण्डता वा सम्पूर्ण
देशको भविष्यका लागि पनि गम्भीर चिन्ताको विषय बन्न गएको छ।
तराई वा मधेशको समस्याको कसरी समाधान गर्ने? त्यो जान्नुभन्दा पहिले त्यो
समस्याको मूलमा काम गरेको कारणहरु माथि केही विचार गर्नुपर्ने आवश्यकता
छ। सर्वप्रथम ता वस्तुगत रुपमा सामन्ती शासन अन्तर्गत तराईमा हुने गरेका
शोषण, उत्पीडन वा भेदभावका कारणले त्यहाँ गम्भीर समस्या उत्पन्न भएको छ।
द्वितीय, भारतीय विस्तारवादले योजनावद्ध प्रकारले तराईमा पृथक्कतावादी
सोंचाईलाई प्रोत्साहित गर्ने वा त्यहाँका संगठनहरुमा घुसपैठ गरेर आफ्नो
विस्तारवादी उद्देश्यहरुका पक्षमा आधार तयार पार्ने प्रयत्न गर्दै आएको
छ। तात्कालिक प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाद्वारा भारतले चाहेमा
एकमिनेटमा मधेसको समस्या हल हुन्छ भनेर प्रकट गरेको अभिव्यक्तिले त्यो
समस्याको गम्भीरता र त्यसका पछाडि भारतको संलग्नताबारे कुनै शंका रहन्न।
तृतीय, माओवादीहरुको प्रशिक्षणका कारणले पनि त्यहाँको स्थिति धेरै नै
बिग्रेर गएको छ। तराई वा मधेशका कतिपय संगठनका गतिविधि वा त्यहाँ
चलिरहेका एक मधेश–एक प्रदेश, थारुहट स्वायत्त प्रदेश वा आत्मनिर्णयको
अधिकारको मागका पछाडि माओवादीहरको त्यस प्रकारको प्रशिक्षणको पनि प्रशस्त
असर परेको छ।
मधेश वा तराईको समस्याका कारणले उत्पन्न समस्या वास्तवमा गणतन्त्र वा
राष्ट्रियता पक्षधर सबै राजनैतिक शक्तिहरुको सम्मिलित प्रयासद्वारा मात्र
हल हुन सक्नेछ। तराई वा मधेशका जनता सताब्दियौं देखि सामन्ती शोषण,
उत्पीडन वा भेदभावको सिकार हुँदै आएका छन्। त्यसकारण अहिले मधेसमा
देखापरेको अशान्ति वा आन्दोलनका पछाडि, कतिपय अवस्थामा त्यहाँ देखापरेका
पृथकतावादी सोंचाईहरुका पछाडि पनि वस्तुगत रुपमा त्यहाँ हुने गरेका शोषण,
उत्पीडन वा भेदभावले काम गरेको सम्भावनालाई हामीले स्वीकार गर्नुपर्दछ।
त्यस कारण ती सबैको अन्तका लागि ठोस नीति र कार्यक्रम बनाएर काम
गर्नुपर्ने आवश्यकता छ। तराई वा मधेशको समस्याको समाधानका लागि त्यो
सबैभन्दा महत्वपूर्ण र निर्णयात्मक कुरा हो। तर यस सन्दर्भमा हामी के
कुरामा स्पष्ट हुनुपर्दछ भने तराईका जनताको त्यो समस्या उनीहरुको बेग्लै
सबस्या नभएर सामन्ती व्यवस्थाद्वारा पीडित देशभरका सबै शोषित, उत्पीडित
जनताको समस्या हो। त्यसकारण सम्पूर्ण देशका शोषित, उत्पीडित जनताको
एक्यवद्धता तथा सामन्ती व्यवस्थाको अन्तद्वारा नै त्यो समस्याको समाधान
हुन सक्नेछ। त्यस प्रकारकोे एक्यवद्धता वा संघर्षमा लगातार जोड दिंदै
तत्काल तराई वा मधेशको समस्या वा त्यहाँ उठ्ने कुनै विवादका कारणले देशको
राष्ट्रियता, सार्वभौमिकता, अखण्डताको अस्तित्वमा समेत आँच पुग्ने
प्रकारका सबै नीति वा क्रियाकलापहरुका विरुद्ध सबै देशभक्त शक्तिहरुका
बीचमा ऐक्यवद्धताका कायम हुनुपर्दछ। स्वयं तराई वा मधेशका कतिपय
संगठनहरुमा भारतीय विस्तारवादले घुसपैठ गरेको – त्यस्तो घुसपैठ तराईमा
मात्र होइन, देशका अन्य राजनैतिक संगठन, संघ–संस्था वा समाजकाविभिन्न
क्षेत्रहरुमा पनि हुने गरेको छ – भए पनि तराई वा मधेशका सबै राजनैतिक
संगठन, संघ–संस्था, राजनैतिक व्यक्तित्वहरुले भारतीय विस्तारवादको
निर्देशनमा काम गर्दछन् भन्ने अवस्य पनि होइन। त्यसकारण हिमाल, पहाड र
तराई वा मधेशका सबै देशक्त राजनैतिक शक्तिहरु, संघ–संस्था वा कुनै दल वा
संघ–संस्थाहरुमा संगठित नभएका सबै देशभक्त शक्तिहरु एकजुट भएर तथा तराई
वा मधेशको विवादको कारणले पनि संविधानको निर्माणमा बाधा पुग्न नदिने
प्रयत्न गर्नुपर्दछ। माओवादीहरुका जस्तै मधेशवादी दलहरुका पनि कैयौं
प्रश्नहरुमा विवाद हुन सक्दछ। तर ती मतभेदहरुबारे पनि संविधानको
निर्माणकाक्रममा छलफल भएर निर्धारित विधि वा प्रक्रिया अनुसार टुंगाउने
गर्नुपर्दछ। त्यसरी नै नयाँ संविधानको निर्माणको कार्य पूरा हुनेछ र देश
र जनताका अगाडि भएका जिम्मेवारीहरु पूरा हुन सक्नेछन्। तर त्यसको अर्थ
त्यसपछि सबै विवाद वा समस्याहरुको समाधान हुनेछ भन्ने होइन। त्यसरी सहमति
नभएमा वा समाधान नभएका प्रश्नहरुमा संघर्ष एउटा लगातार चलिरहने प्रक्रिया
हो। तर भविष्यका ती विवादहरु वा संघर्षका कारणले तत्कालका राष्ट्रिय र
ऐतिहासिक महत्वका जिम्मेवारीहरु पूरा गर्ने कार्यमा बाधा हाल्नु सही
हुनेछैन।
नयाँ संविधानको निर्माण बाहेक देशका अगाडि अरु पनि कैयौं जिम्मेवारीहरु
छन्, जस्तै कि शान्ति प्रक्रिया, राजनैतिक स्थिरता, राष्ट्रिय
अर्थतन्त्रको विकास, दण्डहीनताको अवस्थाको अन्त, जनजीवनसित जोडिएका अन्य
समस्याहरु। ती सबैलाई समाधान गर्न प्रयत्न गर्नुपर्ने सबै राजनैतिक
शक्तिहरु र सरकारको पनि कर्त्तव्य हुन्छ। माओवादी र मधेशवादी दलहरुका
कारणले संविधानको निर्माणमा बाधा पुग्ने सम्भावना बाहेक अन्य राजनैतिक
दलहरु भित्र चल्ने सिद्धान्तहीन वा अराजनैतिक प्रकारका प्रतिस्पर्धा,
गुटबन्दी, पदलोलुपता, संकिर्ण वा व्यक्तिगत फाइदाहरुका लागि हुने
पारस्पारिक झगडा आदिले पैदा गर्ने अवांछित प्रकारको अवस्थाले पनि
संविधानको निर्माण सहित अहिले देशका अगाडि भएका सबै जिम्मेवारीहरु पूरा
गर्न बाधा पुर्‍याउने सम्भावनालाई पनि अस्वीकार गर्न सकिन्न।
बेग्ला–बेग्लै राजनैतिक शक्तिहरुका बीचमा भएका सैद्धान्तिक वा राजनैतिक
मतभेद र संघर्षहरुमा सन्तुलन तथा आपसमा सहमति कायम गर्दै वा विभिन्न
राजनैतिक दलभित्र चल्ने सबै प्रकारका सिद्धान्तहीन वा अराजनैतिक
प्रतिस्पर्धा वा झगडाहरुलाई समाधान गर्दै आज देशका अगाडि उपस्थित
जिम्मेवारीहरुलाई पूरा गर्नु सत्तामा भएका वा बाहिर रहेकासबै राजनैतिक
दलहरुको कर्त्तव्य हुन्छ र त्यसका लागि जनताले पनि उनीहरुमाथि दवावको
सृजना गर्दै जानुपर्दछ।
अन्तमा हामीले के कुरा स्पष्ट गर्न चाहन्छौं भने अहिले विभिन्न आन्तरिक
वा बाह्य कारणहरुका कारणले गणतन्त्रको सुदृढीकरण राष्ट्रियताको रक्षा
संविधानको निर्माण समेतका प्रश्नहरुमा जति कठिन स्थिति पैदा भएपनि त्यसका
देशमा चरम प्रकारका दुष्परिणामहरु भएपनि वा त्यसबाट देशलाई गम्भीर
प्रकारका क्षतिहरु पुगे पनि तिनीहरुले नै देशको सम्पूर्ण भविष्य वा
विकासक्रमलाई निर्धारित गर्दछन् भन्ने होइन । जतिसुकै प्रतिकूल परिस्थिति
पैदा भएपनि त्यसका गर्भबाट पुनः नयाँ प्रकारका सम्भावना वा शक्तिहरुको
जन्म हुँदै जान्छ । तिनीहरुले अहिलेका विभिन्न देशी वा विदेशी शक्तिहरुले
पैदा गरेका सबै दुष्परिणामहरु माथि विजय प्राप्त गर्दै गणतन्त्र
राष्ट्रियता र जनजीवनलाई अरु उच्च विकसित तथा उज्जल दिशातिर अगाडि
बढाउँदै लैजाने छन् भन्ने कुरामा हामीलाई विश्वास छ । यो हाम्रो कल्पना
वा दिवास्वप्न मात्र होइन । इतिहासका अत्यन्त नराम्रा क्षण वा
कालखण्डहरुमा पनि त्यसरी नयाँ जीवन समाज वा भविष्यको निर्माणका लागि
प्रयत्न वा संघर्षहरु हुँदै आएका छन् र भविष्यमा पनि त्यो क्रम लगातार
अगाडि बढिरहने छ भन्ने कुरामा हामीहरु विश्वस्त छौं ।
मिति: २०६६ जेष्ठ १२ गते

0 इतिहास दोहोरिए त्यसको जिम्मा कम्युनिष्टहरूले नै लिनुपर्छ

-सरोजदिलु विश्वकर्मा------------------
विगत १५ वर्षो राजनीतिमा जति ज्ञानेन्द्र दोषी थिए, त्योभन्दा चौगुणा
दोषी राजनीतिक दलहरूसमेत थिए। जवकि सत्ता स्वार्थ र पदलोलुपको राजनीतिमा
मुलुक कुशासनको दलदलमा फस्यो। कम्युनिष्ट शासनविरूद्ध तत्कालिन वाहुनमय
सर्वोच्च अदालतसमेत कांग्रेसीकरण भई संविधानलाई गलत ब्याख्या गर्‍यो।
फलतः माओवादी जन्म्यो र १४।१५ हजार नागरिकहरू मारिन पुगे। तत्कालिन
प्रधानकमन्त्री मनमोहन अधिकारीले अस्पतालको शैंय्याबाट राष्ट्रिय सहमतिको
याचना गरिरहंदा यिनै पौडेल-देउवाहरू मानवतालाईसमेत बिर्सर्ेेएमालेलाई
भनिरहेका थिए-एकमिनेट पनि सत्तामा बस्ने अधिकार छैन। सभामुख रहेका
पौडेललेसमेत आफ्नो मर्यादा र जिम्मेवारीलाई बिर्सर्ेेधोती-टोपी फुकाली
मनमोहन-माधव-केपीविरूद्ध लागेकै हुन्। फलतः भाद्र १२ गते यिनै वरिष्ठ
वाहुन-जालले उल्टो गंगा बग्न सफल भयो। नेता र नेतृहरू एकअर्काको पींध
कोराकोर, टुपी-कन्दनी तानातान, अंग-गुप्ताङ चिमोटाचिमोट् गर्न पुग्ो।
परिणामतः राज्य कमजोर हुंदा स्वदेशी र विदेशी कुतत्वहरू शक्तिशाली भए र
राजपरिवारकै नृसंश हत्या भई प्रतिगमन मौलाएर आयो।
अहिले त्यही इतिहास दोहोर्‍याउने खेलमा राजनीतिक पण्डितहरू फेरी जुटेका
छन्। फरक यति हो, त्यसवेला एमाले भर्सर्ेेकांग्रेस थियो। तर यी एकआर्काका
शत्रुहरू आज अन्तरंग मित्र भएका छन् र अर्को कम्युनिष्टलाई सखाप पार्न
धोतीपटुकी कसेर, टुपी तन्काएर लागीपरेका छन् । गाली गर्न होस् या तीललाई
पहाड बनाएर राजनीतिक धमिल्याउन अनि जनताको अगाडि आंशु चुहाउंदै जनताकै
टाउको ठोकाठोक गराउन यिनलाई जति अरूलाई आउंदैन। यसैलाई उनीहरू राजनीति
भन्दा रहेछन्।
तर नेपालका वाह्रमासे कम्युनिष्टहरूले जतिसुकै उचालुन, पछारून् वहाना
बनाउन्, तर अव जनताले बुझिसकेका छन्- फेरि इतिहास दोहोरिनेवाला छ, फेरि
सस्तैमा सभाषद भएका यी अनुहारहरू सजिलै किनिने र विक्री हुनेवाला छन्।
मुसा र छुचुन्द्रा भएर एक प्वालमा पसी अर्को प्वालबाट निस्कने छन्।
सुरासुन्दरीको छम्माछम्मा हुनेछ, चलचित्रका कतिपय हिरोईन् र मोडलहरू
निर्वस्त्र भएर होटलका वन्द कोठरीमा यी सभासादहरूका काखकाखमै आई इश्कइश्क
भन्दै थुतुनो जोड्न तयार हुनेछन्। उपप्रधानमन्त्री र विनाविभागीय
मन्त्रीहरूको लाम लाग्नेछ, गोडा पांचेक दर्जन मन्त्रीहरू गल्लीगल्लीमा
पुच्छर लत्र्याएर सुत्केरीको सालनाल काट्न पनि हिड््ने छन्। त्यसवेला
मधेशकै मात्र जय भन्ने गज्जुवावुहरू जसरी महानायक भए अव एक मधेश एक
प्रदेश भन्नेहरू त्यसरी नै र्सवसत्तामय हुनेछन्। यसरी कहिले
माधव-गिरिजाको थुतुनो जोडिने छ, कहिले गिरिजा र प्रचण्ड त कहिले फोरम र
गिरिजा अनि कहिले माधव-प्रचण्डको थुतुनो र गुथूनो जोडिने छ भने अर्को
समुहबाट पदीय आस्वासन पाउनसाथ अधिसम्मका मित्रशक्तिलाई लात्तले हान्न
जोकोही तयार हुनेछ। यतिमात्र होईन, महंगी बढ्ने छ, वन्द हड्ताल र हत्या,
हिंसाहरू धाराप्रवाहिकरूपमा हुनेछन्। र, यसरी मुलुक कमजोर हुँदा विदेशी
तत्वहरूले प्रशस्त फायदा उठाउने छन्। उनीहरू एकअर्कोलाई जोड्न र फेरि
फुटाउन नेताको ढोका ढोकामा काला कौवा झै वल्लो धुरी र पल्लो धुरी गरेर
कागकाग गरी माऊ तर्सर्ाादै चल्ला टिपेर उड्ने छन्, गुड्ने छन्। पानी,
विजुली, टेलिफोन, विद्यालय, अस्पताल जताततै अस्तब्यस्त भई जनताहरू
त्राहीत्राही हुनेछन्। आन्दोलन नै आन्दोलनको नाममा हाम्रा सडकहर्रूर् इंट
र पत्थरमय हुनेछन्, नगरपालकहरूलाई रेलिङ र वारहरू थन्क्याउन हम्मेहम्मे
पर्नेछ। तथापि, हाम्रा यी महामहिम पण्डितहरू राष्ट्रिय सहमतिकै खोजीमा
कान फुकाफुक् गर्न र मुख भुकाभुक् गरिनै रहने छन्।
यसको जिम्मेवारी कसले लिने, एमाले, माओवदी, कांग्रेस वा अरूले विशेषतः
यसको भागिदार कम्युनिष्टहरू, त्यसमा पनि एमाले बन्नु पर्ने पो हो की -
किनकि यिनै माधव नेपला हुन्, मनमोहन अधिकारी शैंय्यामा कठिन सुस्केरा
तानीरहंदा जनताको आंखाबाट आंशु बग्ने गरी घोर भावुक भएर ँवहुमतको खेल
नखेलौं मुलुक वर्वाद हुन्छ' भन्दै याचना गर्ने। तर उनी स्वयं आज तिनै
तत्वहरूसंग मिली संवैधानिक सर्वोच्चताको जिम्मेवारी नै छोडि, अर्को
कम्युनिष्टलाई आफैं गलहत्याएर प्रधामन्त्री हुने कोट भिरीसकेका छन्।
विचरा मेरा सम्माननीय कमरेड-माधव। यिनको अन्तिम धोको त पूरा होला तर अवको
तीनमहिना पछि यही कांग्रेसले थाङनो संगै मिल्काउंदा सिंगो एमालेको के
हविगत होला - किनकी फकाएर थाङनोमा सुताउने र सुतेपछि थाङनोसुद्धै
बगाईदिने कांगे्रसको दाऊ सायद उनले पनि भोगेकै बुझेकै हुनर्ुपर्दछ। यस
हठ्ले न त संविधान नै बन्नेवाला छ, न शान्ति प्रकृया नै निष्कर्षा पुग्ला
न त राज्यको पर्ुनर्संरचना नै होला। वरू मधेशवादीहरूको लालीपप खाने इच्छा
पूरा गर्दागर्दै एक तिहाई राज्य विहारसंग मिसिन पुग्यो भने अचम्म मान्नु
पर्दैन। जवकि माओवादीले उपेन्द्र यादवलाई केही महिनापछि प्रधानमन्त्री
बनाउने संकेत दिईसकेकेा छ भने कांग्रेससमेत कम्युनिष्टहरूलाई चकनाचुर
पार्दै कालान्तरमा आफ्नै नेतृत्वमा सरकार हाक्ने चरम दाऊमा छ। अरू नक्कली
लोकतन्त्रवाला पंक्तिहरूको कुरा नगरौं-उनीहरू यही हिलाम्मे दहमा पुरानो
सत्तालाई फुलाउन फलाउन चाहन्छन्।
दोश्रोको अस्तित्वलाई किमार्थ नस्वीकार्ने हाम्रो गरिमामय पार्टीका
नेतागणहरू यतिवेला कांधमा गोमन र्सप बोकेर सहमति खोजिरहेका छन्। कसैलाई
समुन्नत नेपाल र जनताको आर्थिक समृद्धी चाहिएको छैन, जसरी भएपनि पद
चाहिएको छ। जवकि सवैलाई थाहा छ-एउटा सेनापतिले गर्दा सिंगो राजनीतिक
माहोल व्रि्रन्छ, मुलकार्य धरापमा पर्दैछ र शान्ति प्रकृया नै
विथोलिनेवाला छ भने त्यस झिनो कांडालाई किन नझिक्ने। त्यस्तो कर्मचारीलाई
पन्छाएर सहमति जुटाउन केको आईतवार - तर यो देख्दा-देख्दै सवैले सत्तामा
सयर भई मुख्य लक्ष्यलाई तिलाञ्जली दिईरहेका छन्।
अतः हाम्रा कम्युनिष्टहरूमा थोरैपनि राष्ट्रियताको भावना हुने हो भने
सहमतिको उपचार अति सजिलो छ- सेनापतिलाई तत्काल विश्राम दिऔं, संसद चलाऔं,
एमाले-माओवादी सकभर कांग्रेससमेत मिलेर अवको डेढवर्षमाओवादीकै नेतृत्वलाई
स्वीकार गरौं। किनकी ३१ प्रतिशत जनताले माओवादीलाई पत्याएको कुरा सवैले
स्वीकारेकै हो। तर्सथ पदको लालची नहोऔं, यो छोटो समय जनताको भावनालाई
शिरोधार्य गर्दै ँमेरो पार्टी, मेरो पद र म' भन्दा ँमेरो देश' भन्ने
भावनालाई छातीमा हात राखेर सोचौं । होईन भने हरिओम् तस्सतम् तस्सतम् गरेर
जजमान लुट्ने धन्दा वाहेक केही चल्नेवाला छैन।

0 नागरिक सर्वोच्चता र राष्ट्रिय र्सवाधिकार कायम गरौ

-सुदर्शनराज पाण्डे ।

फेरि पनि नालापानी लड्नुपर्ने भयो भने
छातिभित्र कालापानी झनै दुख्दै गयो भने
तन्काएर नेपाललाई टिष्टासम्म पुर्‍याउंदछौं
स्वाभिमानको झण्डा हामी कांगडामै फहराउंछौं।
---------------------------
हिम फुटे हिम नदि
जनता जुटे जनसागर
औंशीको यो रात पनि
खुल्दछ छिट्टै चिन्ता नगर
---------------------------
नंगाको देशमा धोबी भएर नै गर्छ के -
---------------------------
जस्ले क्रान्तिलाई आधा बाटोमा लगेर छाडिदिन्छ, उस्ले आफनो चिहान आफै खनेको हुन्छ ।
इतिहास बदल्न सकिन्छ, भूगोल बदल्न सकिन्छ, स्वभाव र प्रवृत्ति बदल्न
सकिन्छ तर हस्ताक्षर बदल्न सकिदैन।
---------------------------
बेलैमा बुद्धि नपुगे
इतिहासले धिक्कार्ला
राष्ट्रियतामा दाग लाग्ला
नेपालै नभए नेपाली बनी
चिनाउने कसरी -
बुद्धको कथा, सीताको ब्यथा
सुनाउने कसरी -
---------------------------
नागरिक सर्वोच्चता, राष्ट्रिय र्सवाधिकार र राष्ट्रिय स्वाभिमानका
पक्ष्ँमा तथा विदेशी हस्तक्षेपका विरूद्धमा निर्वाचित प्रधानमन्त्रीले
सत्ताको बलिदान गरेको नेपालको इतिहासमा पहिलो घटना भएको छ।
राष्ट्रियताच्यूत सेना, अपराधपंथी प्रहरी, विदेशीको द्वारे राजनीतिज्ञ,
निधारमा गुप्तचरको छाप ठोकेर हिंड्ने जासुस, दुवै राष्ट्रको नागरिकता
बोक्ने द्वैध नागरिक, स्वनामधन्य टे्रडमार्क कम्युनिष्टको प्रशंसक र
संरक्ष्ँक जबसम्म नेपाली जनता रहन्छन् , तबसम्म शान्ति, विकास र स्थिरता
हुने छैन।
सत्ता कब्जा गरेर, प्रतिगामीहरूलाई सत्ताबाट पछारेर नागरिक सवोच्चता र
राष्ट्रिय र्स्वाधिकारको जनवादी व्यवस्था स्थापित नगरेसम्म राष्ट्रिय
राजनीति अनिर्णयको बन्दी रहीरहनेछ। ँधान खाने मुसा, चोट पाउने भ्यागुतोको
जस्तो' बेहाल यतिखेर माओवादीको भएको छ।
द्वन्द्व व्यवस्थापन गरी राष्ट्रिय एकता मजबुत पार्ने अस्त्र संविधानसभा
हुनेछ भनि गरिएको अनुमान, अनुमान मात्र रहेको छ। राष्ट्र र जनताको
सर्वोत्तम हित नहुने राजनीति किन चाहियो, राष्ट्र नरहे, राजनीति कहां
गर्ने - हिजोआज राजनीतिक दलहरूको आपसी बेमेल र वैमनश्यताले सिर्जित
राजनीति जटिलताले ँभाइ फुटे, गवार लुटे'को अवस्था देखापरेको छ। भारतीय
विस्तारवादको ठाडो हस्तक्षेप र भारतीय विस्तारवादका हिमायती नेपालका
राजनीतिक दलहरूको राजनीति बेइमानी, राजनीति अपराधीकरण र अकर्मण्यतालाई एक
एक गरी केलाएर राष्ट्रलाई गम्भीर खतराबाट बचाउन राष्ट्रवादी व्यक्ति,
तत्व र शक्तिहरू एक ढिक्का हुनुपर्ने समयको मांग र परिस्थिति देखापरेको
छ। नेपाली राष्ट्रवादमाथि आइपरेको गम्भीर संकटको निष्पक्ष विश्लेषण गरी
राष्ट्रिय भावनात्मक एकीकरण अभियानमा सम्पर्ूण्ा राष्ट्रवादी शक्ति
निशंकोच भइ स्वतस्फर्ूत रूपमा जुट्न नितान्त जरूरी छ। माओवादी
अधिनायकवादका नाममा भारतीय विस्तारवादसंग आत्मर्समर्पण गर्दै नयां घृणित
राजनीति खेलमा राजनीतिक दलहरू सिधै होमिन पुगेका छन्। जसले गर्दा नेपालको
इतिहास अपमानजनक पीडादायी कालखण्डबाट गुज्रिरहनु परेको छ। माओवादी इत्तर
राजनीति शक्तिहरू एकजुट भएर भारतीय विस्तारवाद र अमेरिकी साम्रँज्यवादलाई
ँकुनै पनि देशले कुनै पनि देशको आन्तरिक मामिला विरूद्ध अनाधिकृत
हस्तक्षेप गर्न नपाइने' ँभियना कन्भेन्सन'ले वर्जित गरेको सीमा नाघ्न किन
दिइरहेका छन् - राष्ट्रियता विरोधी, मानवता विरोधी, अपराधमा राजनीतिक
दलहरू हौसिएर किन हांसीरहेका छन्। राजनीति दलहरूको सुझबुझ किन हराइरहेको
छ -
जनान्दोलन चर्किरहेको बेला राजा ज्ञानेन्द्रको दासत्व स्वीकार
गर्नुभन्दा भारतकै गुलाम हुनु राम्रँे भन्ने अभिव्यक्ति पनि नआएका
होइनन्। राजा ज्ञानेन्द्रलाई दुःख दिने स्वदेशी तथा विदेशी तत्वहरूले
यतिखेर माओवादी नेतृत्वलाई समाप्त पार्न सबैखाले हथकण्डा अपनाइरहेका छन्
र देशलाई अर्धसामन्ति र अर्धऔपनिवेशिक अवस्थाबाट उम्कन नदिने प्रपञ्च
रचिरहेका छन्। नेपाली राष्ट्रवादलाई बलियो बनाउनेतर्फतत्काल सबै राजनीतिक
दलमा रहेका देशभक्तहरू देशभक्तिको मिलनविन्दुमा एक हुन नसके इतिहास र
समयले सराप्ने छ। नेपालमा कहालीलाग्दो अवस्था ल्याउने माओवादी नै हो भनेर
सारा दोष माओवादीमाथि थोपरेर पानी माथिको ओभानोमा बस्ने चाहना राख्नु
राष्ट्रको राजनीतिलाई बुझ्न नसकेका ेर राष्ट्रमाथि बेइमानी गरेको ठहरिने
छ।
पर्ूव परराष्ट्रमन्त्री रमेशनाथ पाण्डेले वर्तमान नेपालको
दर्ुदसापर्ूण्ा अवस्थाप्रति गर्नुभएको टिप्पणीमा भनिएको छ- ँआपसी
मनोमालिन्य सुल्झाउन विदेशबाट आयातित जुक्तिको मोहमा नेपाललाई फेरि
फसाइने हो कि भन्ने प्रश्नले नेपाली राष्ट्र झस्किन थालेको छ। दुवै
छिमेकीहरूले आफनो चासो र्सार्वजनिक गर्नैपर्ने गरी बिग्रिएको नेपालको
स्थितिले अनिष्टको संकेत गरिरहेको छ।'
कूल जनसंख्याको आधा हिस्सा रहेको तराइमा राजनीतिमा अपराधीकरण र अपराधमा
राजनीतिकरण एवं अराजकता कायम रहनु, राजनीति दलहरूबीच राष्ट्रियता र
अराष्ट्रियताको सवालमा धु्रवीकरण हुनु, राजनीति दलहरूबीच मनोमालिन्य
बढ्दै जानु, राष्ट्रिय संवेदनशील संस्था सेना र सरकारबीच विवाद बढ्नुले
राष्ट्र अत्यन्तै कमजोर र असफल सावित भइरहेको छ। नेपाली राष्ट्रवाद धमिरो
लागेको घरजस्तै गरी मक्किसकेको छ । विदेशी दुस्साहसले नेपालको
आत्मसम्मानमा गहिरो चोट पुर्‍याउंदा पनि एमाले र कांग्रेस लगायतका
पार्टीहरू माओवादीलाई तह लगाउने क्रममा जुन हर्कतमा उत्रिएका छन् र
वर्तमान पर्रि्रेक्ष्यमा रमाइलो मानिरहेका छन् यो राष्ट्र र जनताका
निम्ति घोर अन्याय हो।
कुर्सीको निम्ति विदेशीको मुख ताक्ने युगको अन्त्य भयो भनि हजारौं हजार
नेपाली जनताका बीचमा कर्ुलने प्रधानमन्त्री एवं एनेकपा माओवादीका अध्यक्ष
प्रचण्डको एक्लो प्रयासले मात्र नेपालीहरूको साझा राष्ट्रको संरक्षण हुन
सक्ला त - परिस्थितिको गम्भीरताप्रति गम्भीर बनेर राष्ट्रको र्सवाधिकार र
नागरिक सर्वोच्चता कायम गर्न कम्मर कसेर सबै नेपाली लाग्नु पर्दछ।

0 त्यागौं विदेशीपन गरौं स्वदेशीपनको अंगीकार

-नन्दकिशोर गोयल---------
-२१ औं शताब्दीको आधुनिक युगमा मानिसको सोच र चिन्तन एउटा मात्र छ- कसरी
धन सम्पत्ति एकत्रित गरू र एकत्रित धनसम्पत्तिबाट ऐय्यासी तथा
विलासितापर्ूण्ा जीवन जिउनुको लालसा नै बडी देखिएको छ । त्यसको लागि आजका
युवायुवतीको साथै प्रौढ वर्गका नरनारीको अवस्था पनि त्यस्तै नै छ।
यसप्रकारको जीवन जिउनुको लागि उनीहरूले जे जस्तो प्रकारको कार्य गर्नको
लागि पनि तयार रहन्छन्। धनोपार्जनको भोक यसप्रकार नै बढीसकेको छ कि
त्यसको लागि मानिसले मानसम्मान र परिवार, आमाबाबू, दाजुभाइ, दिदीबहीनी,
श्रीमतीको साथै सन्तान पनि त्याग्न तयार छन्। यसमा पुरूष मात्र होइन
महिलाहरूको पनि त्यही अवस्था छ। महिलाहरूको पनि अवस्था यसैप्रकारको छ कि
धनको निम्ति उनीहरूले र्सवस्व गुमाउन तत्पर देखिएको छ। आजको आधुनिक युगमा
शिक्षित महिलाहरूमा विशेष प्रकारले यो अवस्था बढी नै देखिएको छ।
शिक्ष्ँित वर्गको महिलाहरूमा परम्परागत संस्कृति र संस्कारको कमी पनि बढी
मात्रामा पाइएको छ। आधुनिक फेशनको हिलोमा डुबिएको मानसिकताले मात्र निजी
स्वार्थ सुख, स्वतन्त्रताप्रति मात्र लक्षित छन्। उनीहरूले स्वदेश, समाज,
संस्कार, रीतिरिवाजसम्मलाई पनि घृणाको दृष्टिले हेरेका छन्। विदेशी पहिरन
विदेशी फेशन, विदेशी खानपानको सभ्यतामा डुबेका महिलाहरूले अरूको त के
आफनो इज्जत भनेको के हो भन्ने ज्ञान नभएका जस्ता देखा देखा परिरहेका छन्।
आधुनिक सभ्यताको नाममा विदेशीकरण नै बढी देखिएको छ। अर्ध नांगोपन त आजको
नयां पुस्ताको अधिकार नै भएको छ। युवायुवतीको साथै प्रौर्ढवर्ग पनि पछि
छैन। उनीहरू झन् एक कदम अगाडि नै छन्। विकृति यहांसम्म बढीसकेको छ कि
पर््रदर्शनकारीभन्दा देख्ने वा हर्ेर्नेवालाहरूलाई बढी शर्म, लाजलाग्दो
रहेछ। पश्चिमी सभ्यतामा मानिसहरू यसप्रकारकाले डुबेका छन् कि आफनो
श्रीमती समेत सांटासांटको प्रथा बडो जोरसोरले चलिरहेको छ। पार्टर्ीीजी
गर्नु, होटलबाजी गर्नु, वियर रक्सी, चुरोट त सभ्य समाजको फैशन नै भइसकेको
छ। यस्को साथै विदेशी शिक्ष्ँाको प्रभाव पनि ठूलो मात्रामा समाजको
बालबालिकामा परिसकेको छ। हाम्रँे भावी पुस्ताले शायद नै आफनो बोली, भाषा,
खानपान, संस्कृति र संस्कारलाई जोगाउन सक्छन् भन्ने कुराको ठूलो आशंका
वृद्धवृद्धाहरूमा उत्पन्न भइसकेको छ। सम्बन्ध विच्छेदको प्रथा त्यसको मूल
र मुख्य कारण के हो कि देशमा पश्चिमी सभ्यता पुरूषभन्दा पनि महिलाहहरू नै
सम्बन्ध विच्छेदमा बढी अग्रसर देखिएका छन्। आजको महिलाहरु कसैको दबाब सहन
सक्ने अवस्थामा छैनन्। उनीहरूको स्वतन्त्रतामा कसैको कुनै प्रकारको दवाव
पर्नु हुंदैन यदी परिहाले भने उनीहरू सम्बन्ध विच्छेदतिर अग्रसर हुन्छन्।
उनीहरूको मानसिकतामा एउटा कुरा मात्र रहन्छ कि म त सुन्दर छु, रूपवती छु,
जवान छु मलाई कुनै न कुनै त भेटीहाल्छ। अर्को कुरा के छ-जवान महिलाहरूमा
अहंकार पनि बढी देखिएको छ। उसले पुरूषप्रतिको परिवारजनमा अन्य
सदस्यहरूलाई महत्व दिन पनि छाड्छिन्। त्यसको कारण परिवारहरू पनि
सांघुरिदै गइरहेको छ। अर्कोतिर आजभोलिको राजनीतिकरण पनि त्यसप्रकारको नै
भइसकेको छ। राजनैतिक गर्ने दलहरूले पनि महिला वर्गलाई आफनो भोट बैंकको
रूपमा प्रयोग गर्ने उद्देश्यले महिलालाई भ्रमित पारिरहेका छन्।
महिलाहरूलाई आ-आफनो दलमा समावेश गराउनको लागि उनीहरूलाई नानाप्रकारको
दिवासपनाको मांयाजालमा फसाएर पुरूषहरूप्रति घृणाको भावना सिर्जना
गराइराखेको छ। एकतिर नेताहरूले पुरूष प्रधानताको नाममा भ्रमित तुल्याई
रहेको छ। अर्कोतिर नेताहरूले ठूलो ठूला-ठूला उद्योगहरूको उत्पादन हुने
सामग्रीमा उपभोक्तालाई आकषिर्त गराउनको लागि महिलाहरूको अर्धनांगो शरीरको
फोटोहरू देखाएर करोडौं-करोड दलाली खाइरहेका छन्। साबुनदेखि लिएर रक्सीको
बोतलसम्ममा नारीको कामुक प्रचारका दृश्यहरू छापिएका छन्। यसलाई के भन्ने
होला - नेता तथा उद्योगपतिहरूलाई नारीको संरक्षक वा नारी शरीरको
पर््रदर्शन गर्ने दलाल - आफनो स्वार्थ सिद्ध गर्न धनोपार्जनको लागि नारी
जातको यसप्रकारको कार्यलाई के नारी शोषण भन्न मिल्दैन - नारी शोषणको नारा
दिनेवालाहरू नै महाशोषणकर्ता रहेको जस्तो सभ्यनागरिकले महसुस गरिरहेका
छन्।
अब यहां कुरा के आइरहेको छ कि हाम्रँे देशका दिदी-बहिनी नारी वर्गले पनि
कमसेकम सोच्नुपर्ने समय आएको छ। के अंगे्रजी दर्ुइ शब्दको ज्ञाता
हुनेवित्तिकै आप\mना पर्ुखा दरपर्ुखाहरूबाट पाएको धरोहरमा आफनो संस्कृति,
संस्कार खानपान, बोलीभाषा त्याग गर्नु कहांसम्मको बुद्धिमानी हो - हामी
नेपालीलाई न कुनै दलले, न कुनै नेताले, न कुनै फेसनले विदेशी बनाउन सक्छ
र न विदेशी बन्न सक्छौं। यो कुरा कटु सत्य हो। गधालाई बाघ जस्तै डिजाइनको
खोल लगाइ दिए भने उचाहिं बाघ कहिले र कदापि पनि बन्न सक्दैन। हामीभित्रको
नेपाली मुटुमा रहेको नेपाल र नेपालप्रतिको आस्था र सम्मान कहिले मेट्दैन।
त्यसकारण देशका सवै दाजुभाइ, दिदीबहिनी हामी सबै मिलेर देशलाइ
नेपालीहरूको लागि नेपाली प्रकारले नै सिंगारौं। त्यसमा नै हाम्रो
स्वाभिमान, गौरवता कायम रहनेछ। विदेशीप्रकारको सबै कुराको हामी सबैले
त्याग गरौं। स्वदेशका स्वदेशीपनलाई आजबाट नै अंगीकार गरौं। अनि मात्र
विश्वमा हामी शिर ठाडो गरी विश्वलाई आफनो स्वतन्त्र पहिचान, गौरबशाली
स्वाभिमान देखाउन सक्नेछौं र भन्न सक्छौं- हेर कस्तो छ नेपालीहरूको
सुन्दर, शान्त, विशाल नेपाल। स्वीजरल्यान्ड र सिंगापुर बनाउनेहरूले
देखाएको रंगीन सपनाबाट ब्यंूझौं र भनौं हाम्रँे देश जस्तै सुन्दर, शान्त
विशाल देश बनाएर देखाउ, त्यसमा नै जीत छ। -वीरगंज

0 भाषा, धर्म, पृथ्वीको संरचना र नेपालको उत्पति

-राजेन्द्रप्रसाद सिंह
भाषिक समस्याको कुरा उठाउँदा हामीलाई अली गहनतम अध्ययनतिर जानु पर्छ।
यसको लागि पृथ्वीको बारेमा In brief बुभनु पर्दा अहिले विश्वका सात वटै
महादेश आज भन्दा करोडौंं वर्षपहिले एकक्रित रूपमा थियो। जसलाई
"पाञ्जियाँ" भनिएको हो। यसरी विस्तारै पाञ्जियाँ विभाजित भएर सातवटा खण्ड
भए। त्यसलाई पछि सात महादेशहरूको नामले वर्गीकरण गरिएको पाइन्छ।
प्राचिनकालमा उत्तरमा र्साईवेरिया र दक्षिणमा गण्डवाना महाभूमिकोबीच
-हिमालय पर्वत, आल्पस पर्वत र भू-मध्य सागरसम्म) टेथिस नामको महासमुन्द्र
थियो। उत्तरमा र्साईबेरिया र दक्षिणमा गण्डवानका नदिहरूले बगाएर ल्याएको
सेडिमेन्टहरूद्वारा त्यस क्षेत्रको घनत्व र दवाव बढन गएकोले कमजोर भाग
माथि उठन गयो। "प्लेट टेक्टोनिक सिद्धान्त" अनुसार दक्षिण क्षेत्रबाट
उत्तर तर्फगएको तीब्र आन्तरिक शक्तिले दक्षिण भाग उत्तरतर्फधकेल्दै
विभिन्न चरणमा हिमालय, महाभारत रेन्ज र चुरे आदि पहाड बने। यहि प्लेट
टेक्टोनिक सिद्धान्तको आधारमा गंगा मैदानको एक भाग बनेको हो। र त्यस
क्षेत्रमा बढि गर्मी र बढी जाडो नभएको र यस्तो स्थिति फलोरा र फौउना
समुदायका लागि अनुकुल भएकोले यहाँबाट नै जीवनको पहिलो शुरूवात भएको
सत्य-तथ्य प्रमाणित भएको देखिन्छ। स्मरण गराउन चाहन्छु कि यो सम्पूर्ण
भू-भाग नेपालको थियो। अर्थात नेपालबाट नै जीवनको प्रथम उत्पति भएको कुरा
जग जाहेर छ। मानिस उत्पत्तिको लागि र्सवश्रेष्ठ भू-भाग नै हिमबत खण्डलाई
मानिएको छ।
प्रमाणको आधारमा सत्य-तथ्य कुरा राख्दा समुद्रगुप्तको स्तम्भलेख,
चिनियाँ ताङ्ग, वृतान्त, चिनियाँ यात्री हुयानसाङको व्यान, कल्हणको
राजतरङ्गण्िाी लिच्छविकालिन अभिलेख, कुबलयानन्दको ग्रन्थ स्कन्द पुराण
समेतमा नेपालको बारेमा वर्ण्र्ााहर्ेदा र शाक्तिसङ्ग ितन्त्रको आधारमा
नेपालको प्राचीन सीमाना उत्तरमा हिमालय पर्वत, दक्षिणमा मध्यभारत सम्म,
पर्ूवमा आसाम र पश्चिममा गढवालसम्म फैलिएको थियो भन्ने कुरा यी उपरोक्त
प्रमाणहरूबाट देखिएको छ।
यस प्रकार नेपाल विश्वकै प्राचिन सभ्यता र सुसंस्कृत भएको देशहरू मध्ये
एक हो यहाँबाट नै विश्वकै कला कौशल सभ्यता, संस्कृति भाषा र धर्म
फष्टयाएको पनि प्रमाणको आधारमा भन्न सकिन्छ । किनकी यस देशलाई सत्युगमा
सत्यवती, त्रेतायुगमा तपोवन, द्वापरयुगमा मुक्तिसोपान र हाल यो कलियुगमा
नेपाल भनिएको कुरा हाम्रा स्कन्ध पुराण, पौराणिक धर्म ग्रन्थहरूमा उल्लेख
छ।
यहाँ सम्मकि उपत्यकाका जलाशयको पानी बाहिर निकाली बस्ने योग्य भूमि
बनाउनेमा मञ्जुश्री बोधिसत्व र भगवान श्री कृष्णले वाणसुरको बद्य नेपालमै
गर्नु भएको आख्यान छ। बैष्णव धर्मावलम्बी अनुसार भगवान विष्णुले
उपत्यकाको पानी निकास गर्न चोभारमा चक्र प्रहार गरी पहाडलाई काटेर पानी
बाहिर निकाली काठमाण्डौ उपत्यकालाई आवादीयोग्य बनाएका थिए। उता कुरू
ऋषिका नामबाट बनेको कुरूक्षेत्रमा महाभारतको युद्धनीतिदेखि मानब कल्याणका
महाकाव्य गीता भगवान श्रीकृष्णकै मुखारविन्दबाट निस्किएको महाविश्वग्रन्थ
मध्ये र्सवश्रेष्ठ ग्रन्थ हो सो क्षेत्र समेत पनि नेपालमै थिए।
यस प्रकार शिवबाट विष्णु, विष्णुबाट ब्रम्हा र ब्रम्हाबाट ब्रम्हाण्ड
बनेपछि ग्रह, नक्षत्र, र्सर्ूय, चन्द्र, तारा, पृथ्वीको संरचना र जीवको
उत्पति पछि फेरि जगतको सुरूवात गर्न शिव किराँत कुलमा महाज्ञानी विराट
पुरूषको रूपमा अवतरीत भएका हुन्। किराँत कुलमा शिवको सम्पूर्ण जीवको
कल्याण हेतु आगमन अवतार भएकाले शिवलाई किराँतेश्वर महादेव भनि सम्वोधन
गनर्ेर्ेेरिन्छ। यसैले शिव किराँतहरूको पर्ूवज, पर्ूखाका साथै कुल देवता
हुुन्। किराँतहरूले नै मान्ने तिनै शिवलाई हिन्दु भनिन्छ भन्ने सृष्टिको
दैविविधान हो। यो इश्वरीय दैवि विधानलाई वास्ता नगरेपछि नेपालमा विधान
बन्ने प्रकरण शुरू भएता कसैको पर्ूण्ा काल सरकार चल्न सकेको छैन। इश्वरले
सबैको पालो-पालो परीक्षा लिँदैछ।
भगवानका अवतार आप\mना मानव सन्तानलाई उत्थान गर्नेको लागि अग्रगमनतिर
लम्काउनको लागि मत्स, कर्ुम, नृसिंह, राम, कृष्ण, बुद्ध, येशु, लगायत
बराह, सारी आदि अवतार समेत भगवानका भएका छन्। तर यी अवतारहरू मध्ये शिव
नै जेठा पर्ूखा हुन्। शिवलाई नै गुरूका पनि गुरू महान गुरू भनेका हुन। यस
प्रकार ऊँ र शिव शब्द शिवकै मुखबाट प्रथम पटक उच्चारण न सुनेसम्म शिष्यले
ऊँ भने आवाज कसरी बोल्न सक्छ। आमाले र्सवप्रथम आफनो सन्तानलाई आमा, बुवा
भनेर नसिकाएसम्म सन्तानले आमा बुवा कसरी भन्दछन्। धर्मशास्त्रहरू ऊँ
भनेको सृष्टि, शक्तिको स्पन्दन, शब्द ब्रम्ह, नान विन्दु, अनाहत ध्वनि ऊँ
नै विश्व हो।
ऊँ परम ब्रम्ह परमेश्वरका र्सवाेतम नाम हो किनकी यसमा "अ" ऊ र म् तीन
अक्षर मिलेर एक
-ओइम) समुदाय बनेको छ। यसै एउटा नामबाट प्रमेश्वरको सम्पूर्ण नाम आउँछ ।
जस्तै आकारले विराट, अग्नि, विश्वादि बताउँछ। उकारबाट हिरणयगर्भ, बायु र
तैजसादि आउँछ। मकारबाट "इश्वर" आदिस र प्रज्ञादि नामहरू आउँछन। ऊँ सदा
र्सवव्यापी हो। जब बच्चा जन्म लिन्छ तब नव जात शिशु या अबोध बालक रून्छ
यस बेलाको आवाज "ऊँवा" "ऊँवा" जस्तै भनेर रून्छ। यस्तो भान हुन्छ कि
बच्चा दैवि विधान अनुसार पहिला ऊँको जय गर्छ। रूम बिरूवाको पातहरूबाट,
नदीमा बगेको पानीको लहरको ध्वनि हामी यहाँसम्म कि विभिन्न बाहनहरूको
आवाजलाई ध्यान पर्ूवक सुन्यौ भने "ओकार" प्रति ध्वनि को अनुमति प्रतीत
हुन्छ। हामी जब अंगडार तथा श्वाँस प्रश्वास लिने बेलामा स्वतः हाम्रो
निरंतर जप्न प्रेरणा दिइरहेको हुन्छ। यो शब्द अपर सामर्थ्य यूक्त छ।
समस्त इश्वरीय सम्पदा यसमा समाहित भएका छन्। ऊँ नै साज्ञात परब्रहम हो।
यस प्रकार भाषाहरूको ] Mother Language को रूपमा संस्कृत हुन। यस
भाषालाई फष्टाउन को लागि स्वम् भगवान शिव हिमालयको कैलाश पर्वतमा
विराजमान भएर मानसरोवर जुन भारत नेपाल र चाइना तीनवटै देशलाई जोडने थलोको
रूपमा लिईन्छ त्यहाँसम्म आफ्नो ताण्डव नृत्यदेखि मानवलाई चाहिने सम्पूर्ण
विश्वको कल्याण हेतु मार्ग प्रगाढ गरेका छन् वहाँ कै शरणमा ऋषि मुनिहरू
ध्यान, योग, ज्ञान योग, कर्म योग, युद्ध निति आदि सम्पूर्ण ज्ञान आर्जन
गरेका प्रमाणहरू छन्।
भगवान शिवले नै देबऋषि नारदलाई आदेश दिएर रत्नाकर नामले प्रसिद्ध
डाँकालाई दिक्षित गरी पछि बाल्मिकी ऋषि नामाकरण गरी भगवान शिवको शरणागत
गराएर रामायण लेख्न लगाइयो, यहाँबाट नै ऊँ पहिलो लेटरबाट पहिला संस्कृत
भाषाको शुरूवात हुन्छ।
संस्कृतमा लेखेका बाल्मिकी रामायणलाई तुलसीदासले हिन्दीमा उल्था गरे।
यसप्रकार भारतको राष्ट्र भाषा हिन्दी भए। भानुभक्तले त्यसै रामायणलाई
नेपालीमा उल्था गरे नेपालको राष्ट्र भाषा नेपाली भए यस प्रकार संसारकै
बोलीने सम्पूर्ण भाषाको इचष्नष्ल संस्कृत भाषा भएकोले विश्व कै भाषा
सभ्यता संस्कृति हाम्रै भूभाग यहि भूमिबाट फष्टाएको छ र फेरी Translate
भएर हामीमाथि नै लादिएको छ। बाल्मिकी आश्रम नेपालमा छ, सीता गुफा यही
देबघरमा छ। भनिन्छ न रहते राम अयोध्यामे अगर सीता मिथिला न होती न लिख्ते
तुलसी रामायण भारतकि हिन्दी खो जाती। यस प्रकार पृथ्वी ग्लोवल छ। जुन चिज
जहाँबाट शुरू हुन्छ फेरि त्यहीं आएर समाप्त हुन्छ। संसारकै धर्म संस्कृति
यहीबाट शुरू भएकोले हाम्रो हिन्दूत्व समाप्त हुने वित्तिकै संसारकै
सम्पूर्ण धर्म संस्कृति समाप्त हुन्छ। यसैले हामी आफनो संस्कृति जोगाउ।
-लेखक माईस्थान मा.वि.बीरगंजका शिक्षक हुनुहुन्छ। मोवाईल नं.९८४५११७८३६,
०५१-५२२१८२

0 ज्ञानेन्द्रको अनुमान सहि निक्ल्यो प्रचन्ड 'र' का एजेन्ट नै हुन्

-शेखर ढुङेल .
आखिर प्रचन्ड भारतका नयाँ लोन्दुप दोर्जे प्रमाणित भए । 'र' कै निर्देशन
बमोजिम नेपालको परम्परागत स्थायी धरातल र आस्थालाई ध्वस्त पारी सकेपछी
वचेको एक मात्र राष्ट्रिय सेनाभित्र कथित नागरिक सर्बोच्चताको नाममा
बिद्रोह गराउने र अर्को तिर बिभिन्न जनजाती अनि एक मधेष एक प्रदेशको
आन्दोलन गराइ रक्तपात बढेपछी तराइमा भारतीय मूलका नागरिकको सुरक्षाको
बहानामा भारतीय सैनिक बोलाउने षडयन्त्रात्मक चक्रब्युह रचियो तर समयमा नै
अमेरिका र अन्य राष्ट्रबादी दलले टेप मार्फत प्रचन्डको योजना थाहा
पाएकाले तत्काललाई रोकिए पनि खेल समाप्त भैसकेको भने छैन ।
त्यही योजना सफल गर्न सहयोग नगरेको भन्दै भारतलाई रिष देखाउन राजिनामा
दिए । म जस्तो विश्वाश पात्र पाउँदा पनि मौकामा सहयोग नगर्ने भन्दै
भारतीय दैनिक पत्रीका 'द हिन्दू ' मार्फत गुनासो पोखे । यसबाट स्पष्ट
हुन्छ राष्ट्रबादको खोल ओढेर प्रचन्डले नेपालमा नयाँ लोन्डुप दोर्जेको
रुपमा जन्म लिएका छन् । सेनामा बिद्रोह गराए लगत्तै तराइमा जातिय दंगा
गराउने योजना रहेको छ माओवादीको त्यसैले आफ्नो योजनामा बाधक देखिएका
राष्ट्रपती बिरुद्ध आगो भएर 'र' कै निर्देशनमा संघर्ष गरिराखेको एक
सुत्रले बताएको छ ।
पूर्व राजा ज्ञानेन्द्रलाई माओवादी भारतबाट संचालित छन् भन्ने थाहा थियो
त्यसैले विश्वमा सर्बाधिक आतंक पीडित भारतको आतंककारी परिभाषामा दोहोरो
मापदण्ड किन भनी पूर्व राजा ज्ञानेन्द्रले भारतको नितीको पर्दाफास गर्न
खोज्दा भारत चिढियो र मौका पाउने बितिकै उधारो लोकतन्त्र (उस्कै भाषा)
दिने नाममा माओवादी लगायतका दललाई तत्कालिन ८ दल भारत बोलाएर राजा
ज्ञानेन्द्रको बिरुद्ध मा १२ बुँदे सम्झौता गरायो । माओवादी बाहेक अरु
दललाई भारतको यो षड्यन्त्रको भनक समेत भएन ।
प्रचन्डको काम जसरी हुन्छ देश तहस नहस पार्ने , सडक र सदन ठप्प पार्ने ,
देशमा अराजकता फैलाउने , दण्डहिनतालाई वढावा दिने , संबैधानिक प्रकृया
नष्ट पार्ने , जनतामा वितृष्णा जगाउने , जातिय सदभावलाई द्वन्दमा परिणत
गर्ने , राष्ट्रिय ढुकुटी खाली पार्ने , र अन्तमा देशलाई असफल राष्ट्रको
पगरी गुथाइ बिदेशी भारतलाई नेपालमा आफ्नो इच्छा बमोजिमको शासित राज्यमा
परिणत गराउने त्यो षड्यन्त्रको तानाबना बुनिएको थिएन भने देशको सेना र
राष्ट्रपती बिरुद्ध भारतीय बिशेष दुतको माग किन गरे प्रचन्डले ? र किन
खोइरो खन्दै छन् आफ्नै देशको सेना र राष्ट्रपतीको ?

0 युनियन हो कि माफियावाद

-नन्दकिशोर गोयल ।
१ मे अर्थात विश्व मजदूर दिवसको रूपमा मानिने सो दिनलाई विश्वका मजदूर
एक हौं भन्ने नारा घन्किने गरेको छ। मजदूरले के दर्शाउंछ भने श्रम गर्ने
श्रमिक जस्ले आफनो शरीरबाट मेहनत गरेर धनोपार्जन गरी जीविका चलाउने गर्छ।
यसको पनि दर्ुइ तह हुन्छ। एक शारीरिक श्रम गर्ने दोश्रो मानसिक श्रम
गर्ने। दुवैमा पनि धेरै अन्तर छन्। शिक्ष्ँित र अशिक्षित । अबको नयां
राजनीतिक परिवेशमा दलीय शासन प्रणालीमा मत वा भोटको युग छ। जुन दलको भोट
बढी छ त्यही दलहरूले युनियन वा संगठनहरूको स्थापना हुन्छ। युनियनलाई आफनो
दलको निम्ति भोट बैंक बनाउने गर्दछन् र परेको बेलामा आ-आफनो बैंकमा
रहेको भोटको प्रयोग गर्छन्। यस कार्यमा शिक्ष्ँितहरूले मानसिक श्रम नै
बडी गर्छन्। उनीहरूले र्सवप्रथम श्रमिकहरूको श्रम गर्ने थलोको रूपमा
रहेको कलकारखाना तथा उद्योगहरूमा प्रवेश गर्छन् र श्रमिकहरूलाई भ्रमित
पार्छन्। साथै सोझासाझा अशिक्षित, श्रमिकहरूलाई लोभ लालचमा पारेर
नयां-नयां प्रकारको दिवासपना देखाउंछन्। जब श्रमिकहरू उनीहरूको
मांयाजालमा फस्छन् त उनीहरूले आफनो दलप्रति आकषिर्त गराइ श्रमिकहरूलाई एक
संगठनको रूपमा तयार गरी उनीहरूको नायकको रूपमा आफू स्वयं नै बस्छन्। अनि
सुरू हुन्छ माफियावादको शोषणको काम संगठनको सदस्य बनाउने नामबाट नै
आर्थिक शोषण सुरू हुन्छ।
त्यसपछि त युनियनको माफियावादीहरूले नयां नयां प्रकारको कुरा निकाली
मजदूरको शोषण सुरू गर्छन्। मजदूरको साथै कलकारखाना तथा उद्योगका
संचालकहरूको शोषण पनि सुरू हुन्छ। युनियनका माफियावादीहरूले नै श्रमिकलाई
सम्पन्न हुन दिंदैनन्। किनकि श्रमिक सुखी, सम्पन्न भए उनीहरूको पार्टीको
झन्डा, बैनर, प्लेकार्ड बोकेर बन्द, चक्काजाम, तोडफोड, टायर बाल्ने काम
कसले गर्छ - त्यसो नभए पार्टी र दल कसरी बलियो हुन्छ। प्रहरीको लाठी र
बुटको मार कस्ले खान्छ - श्रमिक यदी सुखी सम्पन्न भएमा युनियनका
माफियावादीहरू कसरी एसी भएको कोठामा बसेर चिसो बियर, चिकेन चिल्ली, पनिर
चिल्लीको स्वाद र काखमा तरूनी राखेर आनन्द लिन पाउंछन्। यो सबै
उद्योगपतिहरूसंग करोडौंको दलाली कसरी पचाउन पाइन्छ - युनियनका
माफियावादीहरूले कहिले पनि श्रमिकको भलो चाहदैनन्। उनीहरूले त मात्र
श्रमिक तथा श्रम दिने थलोको शत्रु नै हुन्छन्। विश्वमा लगभग एकसय बिस
वर्षभइसक्यो श्रमिक दिवस मनाउने गरेको। श्रमिक दिवसको दिनमा युनियनका
माफियावादीहरूले नानाप्रकारको पर््रदर्शनहरू गर्छन् र करोडौं करोड
रूपियां खर्च गर्छन्। मजदूर वा श्रमिकको नाममा कहिले श्रम नगर्ने
व्यक्तिहरूलाई दोसल्ला ओर्ढाई सम्मानपत्रका साथ नगद उपहार पनि दिन्छन्।
तर कसलाई युनियनका माफियाका र्सवश्रेष्ठलाई विचरा गरिब, मजदूर
श्रमिकहरूको कतिको घरमा चुलो नबलेर उसका ससाना बच्चाहरू भोकै सुतेका छन्।
तर कुनै युनियनका नेतालाई उनीहरूको सम्झना हुंदैन। कयौं मजदूरका
बालबालिका औषधि उपचार बिना मर्छन्। कतिको जहान परिवारको जिउमा आङ ढाक्ने
सम्मको लुगा हुंदैन। श्रमिकको बालबालिका, शिक्ष्ँा हासिल गर्न पाउंदैनन्।
यतातिर युनियनका माफियावादीहरूको ध्यान कहिले पनि हुंदैन। विश्वका मजदूर
एक हौं नारा दिनेहरूले नै मजदूरलाई एक हुन दिएका छैनन्। किनकी उनीहरूलाई
सधैं डर र त्रास छ कि कथमकाल विश्वका मजदूर एक भए भने युनियनका
माफियावादीहरूको सत्ता कसरी चल्छ। त्यसकारण एकै ठाउंमा भएका मजदूरहरूलाई
त युनियनका माफियाहरूले एक हुन दिंदैन भने विश्वका मजदूरको त कुरा गर्नु
नै दिवा सपना हो। माफियावादीहरूले थरिथरिको नाम राखी थरिथरिको सपना देखाइ
मजदूरहरूमा थरिथरिका युनियनहरू खडा गरी मजदूरलाई नै मजदूरको शत्रु बनाउने
काम गर्नुको साथै एक मजदूरलाई अर्का मजदूरको हत्या गराउनमा पनि पछि
पर्दैनन्। युनियनको माफियवादीहरूको काम नै त्यही हो कि मजदूरमा फूट
ल्याउनु र एक आपसमा मिल्न नदिनु। मजदूरले कहिले पनि भुठ्ठीभरी भात खाएर
निदाउन नपाउनु उनीहरूको मुख्य काम त्यही नै हुन्छ। यदी कुनै ठाउंको
श्रमिकले उनीहरूको कुरा मानेनन् भने युनियनका माफियाहरूले श्रमिकको काम
गर्ने थलोलाई नै बन्द गराइदिन्छ। बिचरा गरिब श्रमिक सधैं शोषण भएका छन् ।
जबसम्म युनियनका माफियाहरूको चक्रब्यूहमा फसिरहन्छन् तबसम्म कुनै
अवस्थामा पनि श्रमिकहरूको कल्याण हुने छैन। नारा दिनेहरूले कहिले पनि
श्रमिकको कल्याणको कामना गर्दैनन्। किनकी यिनीहरू न्वारन गराउने पुरोहित
जस्तै हुन्छन्। जब कुनै पुरोहितले कुनै बालकको न्वारन गर्ने बेलामा नै
यसको श्राद्ध पनि मै खाउंला भन्ने कामना गर्छ । यसप्रकारको भावना
राख्नेहरूले कसरी कल्याणको कामना गर्न सकिन्छ । यदी मजदूरहरूले सांच्चै
नै सुखी सम्पन्नको भावना राख्छन् भने युनियनका माफियावादीहरूको जालोबाट
बाहिर आउनु पर्छ। कामलाई नै भगवान मानेर काम गर्ने थलोप्रति इमान्दार भएर
कामको थलोको कदर गर्नु पर्छ। साथै सबै श्रमिकहरूले एकआपसमा भाइचारा कायम
गर्नु पर्छ। अरूको मृगमरिचिकामा नफसेर सबै मजदूर दाजुभाइ, दिदीबहिनीहरूले
एक हुनु पर्दछ । यहां के भइरहेको छ कि युनियनका माफियावादीहरूले
श्रमिकलाई मृगसरह भ्रमित गराइरहेको छ। मृगको आप\mनै नाभीमा कस्तुरी
हंुदाहुंदै कस्तुरीको बास्नाले मस्त भएर कस्तुरीको खोजीमा यताउता दौडिन
थाल्छ र दौडिदा-दौडिदै थाकेर मर्छ। त्यही अवस्था युनियनका
माफियावादीहरूले गराइरहेका छन्। श्रमिक भएको कस्तुरीको लोभमा श्रमिकलाई
भ्रमित गराइ दौडाएर मारिदैछ र कस्तुरी प्राप्त गरिरहेका छन्। हे मजदूर,
श्रमिक भाइबहिनीहरू आफूमा भएको कस्तुरीको पहिचान गर, अनि मात्र कस्तुरीको
सही मूल्य पाउनु हुनेछ। युनियनका माफियावादबाट बच्नु नै सच्चा श्रमिक
दिवस हुनेछ।

0 भाइरल इनफलुन्जाको हावामा के हुने हो नयां नेपाल

-अरुण विक्रम शाह
बर्डफलुको रोग नसेलाउंदै स्वाइन फलु र भाइरल इनफलुन्जा रोगको चपेटामा
राज्य पर्न थालेकोले नेपालको राजनीतिमा अब उथलपुथल हुने हो भनी आम जनता
त्रसित बन्न पुगेका छन्। एकीकृत नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी माओवादी सरकार,
नेकपा एमाले र सदभावना पार्टी -महतो) द्वारा नौ महिनामा नै अल्पमत पारी
अपदस्थ बनाएकोले संक्रमणकालीन अवस्थामा राजनीतिक पार्टीहरूद्वारा आम
जनताको आकांक्षालाई समेटेर आउने दिनमा कसरी संविधान निर्माण हुन दिनपरदिन
मुलुकमा बर्ड फलु, स्वाइन फलु र भाइरल इनफलुन्जा जस्ता नयां नयां रोगको
भाइरसमा निमुखाहरू फस्दै गइरहेका छन्।
नेपाली जनताको बलिदानपर्ूण्ा संर्घष्ाबाट संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको
उदय भयो तर राजनीतिक दलहरूको खिंचातानीले गर्दा प्रजातन्त्र नफस्टाउंदै
झन् संकटमा पार्दै गइरहेको छ। क्रान्तिको बाटो सहज र सरल भएकोले राजनीतिक
पार्टीहरू आ-आफनो अधिनायकवादको सिद्धान्त लागू गर्न क्रान्तिको बाटो
रोज्दछन्। प्रजातन्त्रको जतिसुकै दुहाइ गरे तापनि एकतर्फी सोचबाट राज्य
कहिले पनि उभो लाग्न सक्दैन। २००७ सालदेखि २०६६ सालसम्मको इतिहासलाई
हर्ेर्ने हो भने मुलुकले कति विकास गरे २००७ सालमा जनताको लागि नै
प्रजातन्त्र स्थापना भए। २०१७ सालमा राजा महेन्द्रले निमुखाहरूको
जीवनस्तर उठाउन पंचायती व्यवस्था लागू गरे, २०४७ सालमा राजनैतिक
पार्टीहरूद्वारा जनताको आकांक्षा पूरा गर्न बहुदलीय व्यवस्था स्थापना भए,
२०५८ सालमा राजा ज्ञानेन्द्रले नागरिकको लागि बहुदलीय व्यवस्था स्थापना
भए, २०५८ सालमा राजा ज्ञानेन्द्रले नागरिकको लागि शाही कदम चाले। २०६२-६३
सालमा संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र उदय भए तापनि आम जनताको जीवनस्तर
गांस, बास, कपासको व्यवस्था हुन सकेन। राजा महाराजा र राजनीतिक दलका
नेताहरूले २००७ सालदेखि २०६६ सालसम्म जनताको आकांक्ष्ँा पूरा गर्न सकेका
छैनन्। परिवर्तनका लागि कति नयां-नयां सपना देखाए तर राज्यलाई दिए के -
भाइरल इनफलुन्जा रोग सिवाय।
रोगको कहिले अन्त्य हुंदैन हावा झैं चलिरहने भएकाले यसका जिवाणुहरू नयां
रंगमा रूपमा मनुष्यलाई समय अनुकूल आफनो जालोमा पारी सताइरहने गरेकाले
सोही अनुरूप राजनीतिको हावा-पानी समय अनुसार नयां नयां रंग रूपको
एजेण्डामा चल्ने गर्दछ। नागरिक सर्वोच्चता एउटा राजनीति एजेण्डा हो यसले
जनतालाई समेटि अघि बढ्न खोजेका हुन्। संक्रमणकालीन अवस्थामा दलका
नेताहरूले आ-आफनो हैकम जनतामाझ पुर्‍याउन खोजेकाले राष्ट्रलाई अहमताको
कदमबाट कति लाभ वा हानी हुने हो त्यो आउने समयले नै बताउने छ। यस
परिस्थितिमा मानव अधिकारवादी जस्ता स्वतन्त्र निकायले राजनीतिक दलको
एजेण्डा अंगाली जुलुस निकालेर विरोध गर्नु अशोभनीय कार्य गरेर देखाउन पछि
नपर्ने नागरिक समूहले र्सार्वभौम र अखण्डता एवं र्सार्वभौम सम्पन्न
जनताको कसरी रक्षा गर्लान् - आफनो मानव धर्मलाई नष्ट पारेर राजनीतिक
पार्टीको पछि लागेर वकालत गर्नु नै राज्यमा भाइरसको जिवाणु फैलाउनु हो।
नागरिक सर्वोच्चताको आवाज बुलन्द गर्दैमा राष्ट्रवादी बन्न सकिदैन।
त्यसको लागि राष्ट्रप्रति सदैव समर्पित भइ त्याग र बलिदान दिन सक्नु
पर्दछ। लाखौं लाख विदेशीलाई नागरिकताको प्रमाणपत्र वितरण गरी स्वदेशी
बनाए यता भारतले कतिपय ठाउंको सिमाकंन स्तम्भ हटाइ नेपालको भूभागहरू
अतिक्रमण गरिरहेका छन् तर कुनै दल र मानव अधिकारवादीले संयुक्त
राष्ट्रसंघ समक्ष बिगुल फुक्न सकिरहेका छैनन् भने उनीहरूलाई के भन्ने -
देशभन्दा ठूलो पार्टी होइन। राजनीति एउटा साध्य हो दल समूह भएकोले आफनो
अहमंलाई परित्याग गरी नयां नयां रोगको हावापानीबाट राज्यलाई मुक्त राख्न
सदाचार बनी सहमतिको राजनीतिमा सरकार गठन गरी अघि बढ्न अति आवश्यक छ। यदी
सर्वोच्चताको एजेण्डामा निर्धारित भइ सडकदेखि सदनसम्म आन्दोलन गरिरहने हो
भने भाइरल इनफलुन्जाको हावामा के हुने हो नयां नेपाल।

0 नांगो हुनु नै आत्मर्समर्पण हो

-नन्दकिशोर गोयल
नांगो गर्नु र नांगो हुनुमा रातदिन जत्तिकैको फरक हुन्छ। नांगो गर्नुको
अर्थ हुन्छ शक्तिशाली वा बलवानले दर्ुबल कमजोरलाई उसको इच्छाविरूद्ध
नांगो गर्नु। त्यसको मतलब नांगो हुनेमाथि बलको प्रयोग गर्नु। अर्थात
त्यसप्रकारको कार्यलाई बलात्कारको संज्ञा दिइन्छ। दोश्रो कुरा, कुनै
प्रकारको बाध्यता किन नहोस् वा आप\mनो स्वार्थ, लोभ, लालच पर्ूर्तिको
लागि नांगो हुनु। त्यसप्रकारको अवस्थालाई आत्मर्समर्पण मानिन्छ।
आत्मर्समर्पणकारीहरूप्रति न त कसैको सदभाव नै हुन्छ, उनीहरूप्रति व्यक्ति
वा समाज सबैले घृणा नै गर्छन्, घृणाको दृष्टिले हर्ेछन्। समाजमा उनीहरूको
कुनै मूल्य र मान्यता हुंदैन। त्यसप्रकारको व्यक्ति वा समूहलाई एक
प्रकारको सामाजिक वहिष्कार नै हुन्छ । कसैले पनि उनीहरूप्रति र्समर्थन
दिंदैन। बरू बलात्कार हुनेवालाप्रति सबैको मांया, प्रेम, सदभाव,
श्रद्धाका साथ समाजका हरेक तप्काले हरेक प्रकारको सहयोग र र्समर्थन
गर्छन्, यो कुरा सत्य हो। बलात्कार गर्नेवालाप्रति समाजले सधै उसलाई उसको
दुष्कर्मको कडाभन्दा कडा सजांय दिन्छ वा दिलाउंछन्।
र् वर्तमान समयमा हाम्रो देश तथा सत्ता चलाउनेहरूको ठाउं-ठाउंमा
आत्मर्समर्पणको जुन अवस्था जनताले देखिरहेका छन् यो नांगोपनको जनसमुदायले
कुनै सुहाउंदो प्रकारले नलिएर घृणित रूपबाट चर्चा-परिचर्चा गरिरहेका छन्।
परिस्थिति प्रतिकूल हुने बित्तिकै लोभलालचको कारण नांगोपन दर्शाउनुको
अर्थ के हो कि उनीहरूसंग कुनै प्रकारको बलात्कार भएको नै छैन। यस कुराको
जनता र समाजले ठहर गरेको छ। उनीहरूले त प्रतिकूललाई अनुकूल बनाउनको
निम्ति आत्मर्समर्पण गरिरहेका छन्। उनीहरूसंग कसैले पनि कुनै प्रकारको
बलात्कार वा त्यसप्रकारको कुनै शक्तिको प्रयोग गरेको नै छैन। उनीहरूको
अति स्वार्थवादको कारणले नै परिस्थिति प्रतिकूल भएको छ। जनहित त्याग गरेर
आप\mनो स्वार्थ र आफूहरूले पालेका अविवेकी, अविचारी, असक्षम, दम्भी र
अहंकारी नन्दी र भृंगीहरूको कारणले नै यो अवस्थाको सिर्जना भएको हो र
यसको मुख्य जिम्मेवार पनि उनीहरू आफू स्वयंले नै हुनु पर्दछ। त्यसको
दोक्ष कुनै प्रकारले पनि अरू कसैको थाप्लोमा हाल्न पाइने छैन। बरू
उनीहरूले आफै आत्मालोचना गर्नुपरेको छ। देशका जनताले जसमाथि विश्वास गरेर
आप\mनो र्सवस्व अधिकार उनीहरूलाई नै सुम्पीदिएको थियो, क्रान्तिबाट आएको
क्रान्तिवीरहरूले विगतमा जनतासंग बलात्कार गर्ने बलात्कारीहरूको सही
पहिचान गरी जनतासंग पटकपटक भएको बलात्कारको बलात्कारीहरूलाई कठोर दण्ड
दिइ जनताको अस्तित्व, इज्जत, मान मर्यादाको रक्षाको साथै जनतालाई एक कुशल
शासनकर्ता दिने छन्। जसले जनताको गांस, बास, कपासको साथै जनतालाई परजीवी
न बनाइ श्रमजीवी बनाइ देशलाई नयां रूपमा रूपान्तरण गरी नयां नेपाल बनाउने
छ भन्ने आशामाथि कुठाराघात भएको छ। जनताले र्सवस्व सुम्पिनेवालाहरू माथि
उठ्न नसकेर निजी स्वार्थको हिलोमा नै डुब्दै गएको महसुस गर्न थालिसकेको
छ। जसलाई हामीले आत्माबाट नै विवास गरेको थियौं। उनीहरूले नै आत्म
विश्वासमा ठूलो घात र ठेस पुगाएको छ। त्यसको मुख्य कारण आफूभित्र भएको
द्वैक्ष, क्लेश, स्वार्थको साथै आफू मातहत रहेका आफ्ना नन्दीभृंगीहरूले
आफ्नो पकड भन्दा बाहिर रहेको साथै नन्दी, भंृगीहरूको निजी मनमानी गर्नु
ठूलो कारण रहेको छ। क्रान्तिका क्रान्तिवीरहरूले अब पनि होस, बुद्धिको
साथै चेतना भए भने त्यसलाई जनताले महादर्ुभाग्य मानेर सन्तोक्ष गर्नु
सट्टा अरू कुनै विकल्प देखिएको छैन। त्यसको कारणले जनताको विश्वास जिउंदो
राख्न लागि क्रान्तिवीरहरूले आत्मर्समर्पण नगरी निजी तथा दलीय स्वार्थको
त्याग गरी जनहित तथा राष्ट्रहित प्रति समर्पित हुनु पर्छ भन्ने ठूलो आशा
लिएको छ। कहि-कतै नन्दी, भृंगीहरूको आचरण र चरित्रका कारणले विश्वास
गर्ने जनताले उनीहरूलाई विश्वासघातीको रूपमा ठहर गरि उनीहरूको आचरण र
चरित्रविरूद्ध प्रतिकारमा न उत्रिहालोस् । त्यसप्रति क्रान्तिवीर
अग्रजहरूले सचेत हुने बेला आइसकेको छ। नत्र कुनै पनि कुरा चरमविन्दुमा
पुगेपछि त्यसको विनास पक्कै नै हुन्छ। र नयां सिर्जना हुन्छ। क्रान्तिका
क्रान्तिवीर योद्धाहरूले होस् गर्नु पर्छ। कतै जनताले यो न ठानोस कि
जसलाई हामीले आप\mनो रक्षक बनाएका छौं, उनीहरू नै भक्षकको रूपमा प्रकट
भइरहेको छ। देश सबैको हो, सबैको समान अधिकार हुन्छ। देश र जनता कहिले पनि
कसैको पेवा भएको छैन यो कुरा धु्रव सत्य हो । -वीरगंज

0 बुद्ध र इसा

-भदन्त राहुल कौसल्यायन
बौद्ध धर्म -मत) विश्वको पहिलो प्रचारवादी धर्म -मत) हो। बुद्ध, संघ र
धम्मको शरणागतीबाट निर्वारण -मुक्ति) प्राप्तीको प्रत्याभूति दिने र
आफ्नो मतावलम्बीहरूको संख्या बढाउने प्रयास बौद्ध धर्मले र्सवप्रथम शुरू
गरेको थियो। सम्राट अशोकले बौद्ध मतको प्रचारको लागि बौद्ध भिक्षुहरूलाई
संसार भरी पठाएका थिए। बौद्ध धर्मको व्यापक प्रचार अफगानिस्तान,
श्रीलंका, चीन, जापान, कोरिया, इन्डोनेसिया, थाइलैण्ड, भियतनाम,
कम्बोडिया, बर्मा आदि भूभागसम्म भयो पनि। बौद्ध धर्म(चक्र पर््रवर्तनको
माध्यम धर्म देशना -उपदेश) थियो। सामरिक र आर्थिक समृद्धिद्वारा अथवा
हिंसा वा लोभ(लालचको बौद्ध धर्मको प्रचारका कुनै स्थान थिएन।
गौतम बुद्धको जन्म २५०० वर्क्ष पर्ूव भएको थियो। त्यस्को ५०० वर्क्ष पछि
अर्थात २००० वर्क्ष पहिलर्ेर् इसा मसीहको जन्म भएको थियोर्।र् इसा एक
अर्ध(विक्षप्ित व्यक्ति थिए। तर उनलाई मृत्युदण्ड दिइएको करीब २०० वर्क्ष
पछि कन्सटेन्टाइन भन्ने राजाले उनकै नामबाट क्रिस्चियन नामक धर्मलाई
राज्य धर्मको रूपमा अंगीकार गरेर राजनीतिक र साम्राज्यवारी उद्देश्यले
विश्वभरी आफ्नो मतावलम्बीहरूको संख्या बढाउने र उनीहरूलाई मानसिक गुलाम
बनाउने काम शुरू गरे। विश्वभरी लोभ(लालच दिएर गरीबहरूलाईर् इसाइ मण्डलीमा
सामेल गराउने काम आज पनि भई रहेको छ। अमेरीका, वेलायत, स्केण्डेवीया र
धैरै जसो अन्य यूरोपेली मुलुकहरूलर्ेर् इसाइयतलाई राज्य धर्मको रूपमा
स्वीकार गरेका छन् र त्यस्को प्रचारको लागी हरेक किसिमको हथकण्डा अपनाउने
गर्दछन्। बुद्धको व्यक्तित्व करूणा, मुदिता, कल्याण, शान्ति र अभयले
भरीएको छ। त्यस्को विपरितर् इसा अर्ध विक्षप्ितता र घोर भौतिकवादका
परिचायक हुन्। यी दुबैको तुलना गर्नै सकिंदैन।
बौद्ध मत मान्ने जनसंख्या बसोबास गर्ने दक्षण्िा(पर्ूर्वी एसिया र नेपाल
माथिर् इसाइहरूको व्यापक कुदृष्टि रहेको देखिन्छ। विशेक्ष गरी कोरिया,
ताइवान र फिलीपीन्समा बौद्ध धर्मविलम्बीहरू व्यापक धर्मान्तरण गरीएको छ।
कम्बोडियाका पर्ूव राजा नरोदम सिंहानुले बौद्ध धर्म मास्नका लागि नै चर्च
नियन्त्रित साम्राज्यवादी शक्तिहरूले आफु विरूद्ध क्षडयन्त्र गरेको आरोप
आफ्नो पुस्तकमा लगाएका थिए । एनवेंजलिस्ट मिसिनरी अर्थात धर्मान्तरणको
लक्ष्य लिएर काम गर्ने चर्च संयन्त्रहरूले हाल आफ्नो केन्द्र कोरिया र
फिलीपीन्सलाई बनाएका छन् । नेपालमा चल्ने धेरैजसो धर्मान्तरण
संयन्त्रहरूको मुख्यालय कोरिया र फिलीपीन्समा नै रहेको छ।
नेपालका पनि बौद्ध धर्मविलम्वी तामांग, लामा, र लिम्बुहरू बीच धर्म
परिवर्तनको काम भई रहेको छ। बौद्ध गुम्बामा इर्साईहरू बौद्ध भिक्षुको
भेक्षमा प्रवेश गरेर पारम्परिक आस्थालाई ध्वस्त पार्ने काम गरी रहेका
छन्। भुटानका राजाले आफूकहां बौद्धर्(धर्मविरूद्ध धर्मान्तरण कार्यमा
पर्ूण्ातया रोक लगाएकाले भुटानमा राजनैतिक आन्दोलन चर्काउने भूमिगत योजना
पनि संयुक्त राष्ट्र संघीय एजन्सीहरूको तत्वावधानमा बनाउने प्रयास पनि भई
रहेको देखिन्छ।
नयां नेपालको लागि निर्माण हुने संविधानमा नेपालीहरूको धार्मिक आस्थाको
व्यापार नगरिने मौलिक अधिकार सुनिश्चित गरिनु पर्ने विचारहरू सशक्त रूपले
अभिव्यक्त भइ रहेका छन्। अर्को तर्फदातृ राष्ट्रहरूले धर्म परिवर्तन
गराउने अधिकार पनि नयां संविधानले स्पष्ट उल्लेख गर्नु पर्ने कुटनैतिक
दवाब दिई रहेका छन्। माओवादी मन्त्रिमण्डलमा डलरको लोभमा इर्साई
धर्मान्तरण गरेका गोपाल किरांतीले संस्कृती मन्त्री जस्तो पदलाई ताक्नुको
निश्चित रूपले विशेक्ष अर्थ हो ।
यति मात्र होइन, नेपालमा विविध प्रकारको जातिय, भाक्षकि र लैङकि
द्वन्द्व फैलाएर नेपाली हिन्दु र मुस्लीम र बौद्धहरूको धर्म परिवर्तन
गराउने कुत्सित उद्देश्य विदेशी धनबाट चल्ने गैससहरूको अदृश्य मिसन रहने
गरेको छ। अतः संविधान सभालाई चर्चको हितमा प्रयोग हुन नदिन र नयां
नेपालको निर्माणमा राष्ट्रिय अस्मितालाई सुरक्षति राख्नको लागि नयां
संविधानले प्रलोभनद्वारा धर्म परिवर्तन गराउने संस्था खोल्न नपाउने गरी
स्पष्ट व्यवस्था गर्नु पर्दछ।
हाम्रो जनजातिहरूको स्वधर्मको रक्षाको लागि पनि प्रलोभनद्वारा धर्म
परिवर्तन गराउने काम माथि बन्देज लगाउन आवश्यक छ। मध्य युगमा यूरोपको
साम्राज्यवादी उद्देश्यहरू परिपर्ूर्ति गर्न चर्चको प्रादर्ुभाव भएको
थियो। साम्राज्यवादी र प्रचारवादी चर्चहरूले अमेरिका र अस्ट्रेलियाको मूल
बासिन्दा र संस्कृतिलाई बन्दुक र बाइबलले समुल नष्ट गरी दिएको ऐतिहासिक
तथ्यबाट हामीले केही सिक्न आवश्यक छ।
जनतालाई स्वास्थ्य, शिक्षा र गांसको ग्यारेन्टी दिने काम राज्यको हो। तर
हाम्रो देशमा राज्यले आप\mनो कर्तव्य पूरा नगरेर सेवाको नाममा
विदेशीहरूलाई जनताको धर्म परिवर्तनको छुट दिनु मानवता विरूद्धको अपराध
हो। यो सेतो आतंकवाद हो। यो सेतो आतंकवाद चाहिं रातो आतंकवाद भन्दा पनि
खतरनाक हो।
दक्षण्िा-पर्ूव एसियामा इर्साई र बौद्ध धर्मावलम्बीहरू बीच ठुलो युद्ध
चलीरहेको छ। यूरोप तथा अमेरिकामा इर्साई जनसंख्या माझ धार्मिक आस्थामा
तीव्र गिरावट आएको छ। त्यहांका चर्चहरूको खर्च धान्नसमेत गार्‍हो भएर
चर्चहरू धमाधम बन्द भइरहेका छन्। घट्दो इर्साई जनसंख्याको सामना गर्न
चर्चहरू नेपाल, कोरिया र फिलीपीन्स जस्ता मुलुकहरूलाई तारो बनाएका छन्।
यहांका जनतालाई शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको प्रलोभन दिएर धर्म परिवर्तन
गर्ने परियोजनाहरू चलाइएका छन्। यस्ता कार्यमा चर्च प्रभावित दातृ
राष्ट्रहरूको सरकारले पनि अघोक्षति तर खुल्ला रूपमा सहयोग उपलब्ध गराउंदै
आएका छन्।
विगत केही वर्क्षदेखि विदेशी चर्चहरूद्धारा हाम्रो देशमा नेपालीहरूको
धार्मिक आस्था परिवर्तन गराउने क्रियाकलापहरू ठूलो प्रयास भइरहेका छन्।
प्रत्येक गाउं शहरमा विदेशी धनबाट चर्चहरू खोलिएका छन्। ती संस्थाहरूले
नेपालीहरूलाई प्रलोभन दिएर नियोजित रूपले उनीहरू धर्म परिवर्तन गराउने
संयन्त्रहरू संचालित गर्दै आएका छन्। प्रचलित नेपाली कानून अनुसार यो काम
गैरकानूनी भए तापनि राज्यको मौनताले गर्दा यस्ता कामहरू देशभरी निर्वाध
रूपले चलीरहेका छन्।
र् धर्म परिवर्तनको काम स्कूल, अस्पताल र अन्य गै.स.स.को छद्म आवरणमा
भइरहेको छ। चर्चरूपी साम्राज्यवादी शक्ति विभिन्न छद्म आवरण ओढेर नेपालमा
कार्यरत रहेको छ। विदेशी चर्चहरूले यो शताब्दीमा नेपालीहरूको ठूलो
संख्यामा धर्म परिवर्तन गराउन बृहत परियोजनाहरू चलाई रहेको छ। पहिले
नेपालमा धर्म परिवर्तन गराउने संस्थाहरू माथि प्रतिबन्ध प्रभावकारी भएको
कारण सीमापारी डंकन अस्पताल जस्ता केन्द्रहरू संचालन हुने गरेका थिए। तर
नेपालमा अमेरिका र बेलायतको प्रभाव बढे पछि खुलेआम यस्ता गतिविधिहरू
शुरू भएका छन्।
लोभ दिएर अन्य व्यक्तिको धार्मिक आस्था परिवर्तन गर्ने काम हाम्रो
संस्कृति विपरितको प्रवृति हो। धर्मलाई पनि विदेशी इर्साई ब्राण्डद्वारा
खरीद बिक्रीको वस्तु बनाईनु आफैमा एक निन्दनीय प्रवृति हो। आर्थिक
प्रलोभन दिएर धर्म परिवर्तन गराउने काम मानवीय दृष्टिकोणले एक प्रकारको
हिंसा हो। धर्म परिवर्तन गर्ने व्यक्ति पनि आफू जरोबाट उखेलिएको र
राष्ट्रको मुलबाट अलगिएको अपराध भावबाट ग्रसित रहन्छ। चर्च प्रभावित
मुलुकहरूसंग रहेको आर्थिक सम्पन्नतालाई नेपाल जस्ता मुलुकमा अभावग्रस्त
व्यक्तिलाई सेवा दिने नाममा धर्म परिवर्तनको छुट दिनु राज्यको ठूलो
कमजोरी हो।
र् धर्म परिवर्तनले कालान्तरमा व्यक्तिको राष्ट्रिय निष्ठालाई असर पार्दछ
भन्ने कुरा विश्व भरीको अनुभवले देखाएको छ।
अतः धर्म परिवर्तन गर्ने काम यस्तै खुल्ला रूपले जारी रहने हो भने देशमा
द्वन्द्व र विसंगतिहरू झन् बढेर जाने छन्। धर्म परिवर्तन गर्ने कामलाई
वस्तुतः देशको पारम्परिक आस्थालाई ध्वस्त पारेर मूल्य मान्यताहरूलाई नष्ट
गरेर देशका नागरिकहरूलाई मानसिक गुलाम बनाउने क्षड्यन्त्रको रूपमा हेरिनु
पर्दछ ।
अफगानीस्तान र इराकमा विदेशी सत्ता स्थापित भए पछि त्यहां मुसलमानहरूको
धर्म परिवर्तन गराउने कार्य हालका दिनमा प्रकाशमा आएका छन्। अतः चर्च
बाहुल्य भएका मुलुकहरूले आफूलाई जति धर्म निरपेक्ष देखाए पनि मुल रूपमा
ती मलुकका सरकारहरू कट्टरपंथी चर्चको प्रभावमा रहेको कुरा प्रमाणित हुन
आउंछ।
धार्मिक स्वतन्त्रताको नाममा सुनियोजित रूपले अर्काको धर्म परिवर्तन
गराउने उद्देश्यले ठूलो विदेशी धन खर्च गरेर गै.स.स. खोल्ने र कार्यक्रम
चलाउने छुट दिनु स्वीकार्य हुन सक्दैन। यो नेपालीहरूको धार्मिक
स्वतन्त्रता विरूद्धको अपराध हो। अतः नयां संविधानमा मौलिक अधिकारको
धारामा धर्म परिवर्तन गराउने संस्था खोल्न नपाइने स्पष्ट रूपले उल्लेख
हुनु पर्दछ। -पाठक चौतारी -इमेलमार्फ प्राप्त।)

0 नेपालको दुष्ट छिमेकी भारत र भारतीय विस्तारवाद नेपालको दूरर््भाग्य

-सुदर्शनराज पाण्डे .
सुन्दर सानो देश नेपालको अभिशाप दुष्ट छिमेकी भारत, भारतीय विस्तारवाद
नीति, सन् १९५० को असमान सन्धि र नेपाल-भारतबीचको खुल्ला सिमाना हो।
दुष्ट छिमेकी भारतले प्रत्येक दिन नेपालको प्रत्येक आन्तरिक मामिलामा
हस्तक्षेप र सीमा अतिक्रमण गर्दै आइरहेको आम देशभक्त नेपालीले अनुभूति
गरेकै कुरा हो। भारतको सहयोग जहिले पनि नेपालको राष्ट्रिय हित विपरित
हुंदै आएको छ । नेपाल अर्धऔपनिवेशिक देश हो। नेपाललाई भारतले अर्ध
औपनिवेशिक रूपको व्यवहार सन् १९५० देखि हालसम्म गर्दै आएको छ। नेपाली
राष्ट्रवादलाई सबल र सफल हुन नदिन र नेपालमा राष्ट्रवादी नेताहरूलाई
हर्ुकन र बढ्न नदिन भारतले विभिन्न कूटनीतिक अपराधहरू निरन्तर गर्दै
आइरहेको छ। नेपाली राष्ट्रवाद उठेको केही दिनपछि नै भारतसंग आत्मर्समर्पण
गर्दै आइरहेको छ। पटक-पटक नेपालमा राष्ट्रवादी आन्दोलन जन्मिने र तुहिने
गर्दै आएको छ। यतिखेर नेपाली राष्ट्रियता विगतको भन्दा अत्यन्तै गम्भीर
खतरामा परेको छ। भारतले आफ्नो धेरै ँपेड एजेण्ट'लाई नेपालको राजनीति
नेतृत्वमा स्थापित गर्राई नेपालको राजनीतिलाई भारतपरस्त बनाउंदै लैजान
सफल हुंदै गइरहेको छ। नेपाल भारतको हरेक कुरामा परनिर्भर हुंदै गइरहेको
छ। भारत रिसायो भने सबैतिर सबै कुरा बिग्रिन्छ भन्ने मनोविज्ञानले
नेपालीको हृदयमा घर गर्न थालिरहेको छ। नेपाली राष्ट्रवादका बारेमा
राजनीतिक दलहरूले पनि राजनीतिक प्रशिक्षण दिने कामलाई सुस्त पार्दै
लगिरहेका छन्। पछिल्लो पटक एनेकपा माओवादीले राष्ट्रवादलाई बलियो बनाउन
खोज्दा माओवादीलाई घेराबन्दी गरी एम्बुसमा पार्ने प्रयासमा राजनीति दलहरू
खुलेर लागेर भारतपरस्तको चिन्तन र व्यवहार प्रस्तुत गरिरहेका छन्। चीन
नेपालको असल छिमेकी हो। चीनले नेपालको आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप गरेको
एउटा पनि उदाहरण पाउन सकिदैन। असल छिमेकीको नाताले चीनले नेपाललाई
पुर्‍याउंदै आएको सहयोगमा भारतलाई टाउको दुःखाइ हुंदै आइरहेको छ।
कालापानीमा भारतीय सेना ल्याएर राख्दा, सुस्ता लगायत नेपालको भूभाग
मिच्दा नेपाल सरकार र नेपाली जनताले मौनता साध्न थालेका छन्। सीमा विवाद
तथा अतिक्रमण, सन् १९५० को असमान सन्धि खारेजी कुरा नेपाली जनता र नेपाली
राजनीति शक्तिले उठाउन थालेपछि भारतले कुनै न कुनै प्रकारले नेपाल र
नेपालीलाई दुःख दिने, नेपाल र नेपालीका विरूद्ध नानाथरिका क्षडयन्त्र
गर्ने गर्दै आएको छ। नेपाल-भारत बीच कयौं समस्याहरू विद्यमान छन्।
कुटनीतिक दक्षताद्वारा नेपाल-भारत बीच विद्यमान समस्याको समाधान गर्न
खोज्ने नेकपा माओवादी पार्टर्ीींगठनलाई नेपालभित्र रहेका भारतपरस्त
शक्तिहरूले कमजोर बनाइ नेपालको राष्ट्रियता र स्वाधीनतामाथि थप दखल
पुर्‍याउन भारतलाई मार्ग प्रशस्त गर्दै आएका छन्। नेपाली भूभागमा भारतीय
सेनाको उपस्थिति, सीमा विवाद, अतिक्रमण, सम्पर्ूण्ा असमान सन्धिको खारेजी
मांग यतिखेर नेकपा माओवादीले दृढतापर्ूवक राखेर आम देशभक्त नेपालीहरूलाई
भारतीय विस्तारवादविरूद्ध लड्न आह्वान गरेको छ। नेपाल-भारतबीच
सौहार्दपर्ूण्ा, न्यानो सम्बन्ध आजका मितिसम्म भएको छैन । भारत र
नेपालबीच सदैव विश्वासको संकट र असमझदारी चुलिएको छ।
प्रत्येक वर्क्ष भारत सरकार, साउथ ब्लक, भारतीय जासुस संस्था रअ
वीरगंजस्थित भारतीय महावाणिज्य दूतावास, काठमाडौंस्थित भारतीय
राजदूतावासले भारतको विरोधमा नबोल्न र भारतको विरूद्ध आवाज उठाउनेहरूलाई
तह लगाउन हरेक राजनीतिक दल भित्रका केही नेता, कार्यकर्ता, संचारकर्मी,
सेना र प्रहरीका मानिस, कर्मचारीतन्त्रभित्रका मानिसलाई ठूलो धनराशी खर्च
गर्ने गर्दछ, उनीहरूको सहुलियत, सुविधाको विशेक्ष व्यवस्था गर्दै आइरहेको
छ। भारतको पेड भोलियन्टियर नेपालीहरूको संख्या १० सौं हजार भएको सुनिन्छ।
भारतले चौबिसै घण्टा मन्दविक्ष झैं बनेर नेपालको राष्ट्रिय हितविरूद्ध
काम गरिरहेको छ। भारतीय विस्तारवादका विरोधीहरू जहिले पनि नेपालमा बसेर
चीनविरूद्ध गतिविधि बढाइरहेका हुन्छन्, नेपाली राष्ट्रवादलाई असफल र
कमजोर बनाउन जुटिरहेका छन्। चांडोभन्दा चांडो भारतीय विस्तारवादको गलत
नीति र व्यवहारलाई सच्याउन देशभक्त नेपाली जनताहरू गोलबद्ध नहुने हो भने
नयां नेपालको नाममा नेपालले स्वतन्त्र राष्ट्र सिक्किम भारतमा बिलय भए
जस्तै वा स्वतन्त्र राष्ट्र भुटान भारतको सेक्युरिटी अम्ब्रेलामा परेको
जस्तै नियति भोग्न बाध्य हुनेछ। भारतीय विस्तारवादका विरूद्ध-ँजीवन
मरण'को सर्ंर्घक्ष गर्ने महान अवसर र चुनौती यतिखेर देशभक्त, नेपालीहरूका
सामू देखापरेको छ। र्सवप्रथम नेपालीमा रहेका भारतीय एजेण्ट नेपालीको
पहिचान गरी उनीहरूमाथि आक्रमण गरिनु पर्दछ । उनीहरू नेपालीका साझा दुश्मन
हुन्। भारतीय विस्तारवादविरूद्ध नेपाली देशभक्त जनता संगठित नभएसम्म
नेपालको स्वाधीनताको रक्षा र नागरिक सर्वोच्चताको ग्यारेटी तथा
राष्ट्रवाद सफल हुनै सक्दैन, नेपालको राजनीतिमा स्थीरता पनि आउन सक्दैन ।
नेपालको सामाजिक, आर्थिक, शिक्षा, राजनीति सवै क्षेत्रमा भारतीय
हस्तक्षेप र प्रभाव बढेको छ। भारतीय विस्तारवाद नेपाली राष्ट्रवादको
प्रधान शत्रु हो। राष्ट्रियता जस्तो गम्भीर र संवेदनशील विक्षयमा हामी
नेपाली अहिले नजुटे कहिले जुटने - देशभक्त नेपालीहरू राष्ट्रवादको
पक्षमा, भारतीय विस्तारवादका विरूद्ध नउभिए, को उभिने - भारतीय
विस्तारवाद नेपाली राष्ट्रवादका लागि कति ठिक, कति गलत भन्ने मान्यता र
धारणामा नेपालीहरू स्पष्ट हुनु पर्दछ। नागरिक सर्वोच्चता र राष्ट्रिय
स्वाधीनताको रक्षाका लागि नेकपा माओवादीले तत्काल देशव्यापी रूपमा सशक्त
राष्ट्रवादी आन्दोलन हांक्न सकेन भने माओवादीप्रति पनि जनताको र्समर्थन
घट्नेछ। भारतविरोधी जुलुस, नारालाई आम जनताको र्समर्थन भएमात्र राष्ट्र
शक्तिशाली हुन्छ, राष्ट्रको र्सवाधिकार र सर्वोच्चताको दिगोरूपमा रक्षा
हुन्छ। नेपालको ५४ स्थानमा नेपाली भूमि भारतले ठाडो रूपमा अतिक्रमण गरेको
छ। अतिक्रमित भूमि फिर्ता गराउन स्थानीय जनता आ-आप\mनो स्थानबाट
देशभक्तहरु आन्दोलनमा सरिक हुनु पर्दछ। नेपाल-भारतबीच शान्ति तथा मैत्री
सन्धि होइन, अशान्ति, अमैत्री र असमान सन्धि भएका छन्। नेपालको कुटनीतिक
व्यवस्थापन कमजोरीका कारण नेपालले अहिलेसम्म ठूलो क्षति बेहोर्दै आएको छ।
नेपाल असफल र कमजोर हुंदै गइरहेको छ। नेपाल र नेपालीलाई असफल र कमजोर
बनाउन भारतभन्दा बढी यतिखेर नेपालका नेता जवाफदेही छन्। पछिल्लो पटक
प्रधानसेनापतिलाई बर्खास्त गर्ने नेपाल सरकारले गरेको निर्ण्र्ााा भारतको
अनुचित दबाब अत्यन्तै निन्दनीय र भर्त्सनायोग्य छ। नेपालको दुष्ट छिमेकी
भारत र भारतीय विस्तारवाद नेपालीको भाग्य र भविष्यका लागि दर्ुभाय हो।
भारतीय विस्तारवादबाट नेपाल र नेपाली मुक्त नभएसम्म नेपाल र नेपालीको
भाग्य र भविष्य सुनिश्चित हुन तथा शान्ति, स्थिरता र दीगो विकास हुन
सक्दैन। नेपाली स्वाभिमानी र आत्मनिर्भर बन्न सक्दैनन्। भारतीय
विस्तारवाद मर्ुदावाद नारा नेपालीले निरन्तर लगाउंदै सर्ंर्घक्षरत भइ
रहनु पर्दछ। नेपालको मुक्तिमा देर छ अंन्धेर छैन।

0 विश्व प्रेस दिवस

-ऋषि धमला ।
मे ३ तारेख अर्थात् संसारभरका संचारकर्मीहरुका लागि महत्त्वपर्ूण्ा दिन।
अर्थात् विश्व प्रेस स्वतन्त्रता दिवस। विश्व प्रेस स्वतन्त्रता दिवसका
अवसरमा रिपोर्र्टर्स क्लब नेपाल संसारभर प्रेस स्वतन्त्रताका लागि ज्यान
आहुति दिएका सम्पर्ूण्ा शहीदहरुप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जलि अर्पण गर्दछु।
नेपाल अहिले संविधानसभामार्फ नयां संविधानको निर्माण, गणतन्त्रको
संस्थागत विकास, दिगो शान्ति स्थापना र राज्य-पर्ुनर्संरचनाको चरणबाट
गुज्रिरहेको छ। इतिहासको यस संक्रमणकालीन घडीमा नेपाली प्रेसको
महत्वपर्ूण्ा भूमिका रहेको तथ्य निर्विवाद छ। इतिहासको अकाट्य तथ्य के हो
भने नेपालको राजनीतिक परिवर्तनमा प्रेसको भूमिका अग्रणी रहंदै आएको छ। ३०
वर्षो पंचायती कालखण्ड, १२ वर्षो संसदीय कालखण्ड, ज्ञानेन्द्रको तीनवर्षो
निरंकुश कालखण्ड र अहिलेको गणतान्त्रिक कालखण्डमा समेत नेपाली प्रेस
लोकतन्त्र र शान्तिका पक्षमा खडा भएको छ। प्रेसको यस गौरबपर्ूण्ा
भूमिकाप्रति रिपोर्र्टर्स क्लब नेपाल हर्षप्रकट गर्दछ।
आफनो जिम्मेवारी निर्वाहका क्रममा संचारकर्मीहरुले पटक-पटक राज्यको
कोपभाजनको सिकार हुंदै आउनुपरेको छ। रिपोर्र्टर्स क्लब नेपालले पनि
लोकतन्त्र, शान्ति र प्रेस स्वतन्त्रताको पक्ष्ँमा निर्भिकतापर्ूवक खडा
हुने क्रममा पटक-पटक सरकारको प्रहार सहनुपरेको तितो यथार्थ सवैका सामु
र्छलंगै छ। तर, रिपोर्र्टर्स क्लब नेपाल विश्वस्त छ, आउंदा दिनहरुमा पनि
नेपाली प्रेसले विद्यमान सबैखाले चुनौतीको दृढतापर्ूवक सामना गर्नेछ।
नेपाली प्रेसमाथिको आक्रमण अहिले पनि जारी छ। प्रेसलाई हर्ेर्ने शासकीय
दृष्टिमा अझै परिवर्तन आउन सकेको छैन। राज्य संचालनको तहमा बसेकाहरुमा
प्रेसलाई सकेमा आफू अनुकूल उपयोग गर्ने, नसके धाकधम्कीका भरमा तर्सर्ाा र
दबाउन खोज्ने प्रवृत्ति व्याप्त छ। जुन प्रवृत्तिका कारण प्रेस
स्वतन्त्रता अहिले पनि धरापमै छ। कुनै पनि पत्रकार जुनसुकै बेला त्यो
धरापमा पर्नसक्ने खतरा छ। पत्रकार वीरेन्द्र शाह, उमा सिंहदेखि जेपी
जोशीसम्मको हत्या, रिपोर्र्टर्स क्लब नेपालका अध्यक्ष ऋषि धमलालगायतका
साथीहरुको षड्यन्त्रमुलक गिरफतारी, सञ्चारगृहहरूमा मजदुर आन्दोलनका नाममा
गरिएको आक्रमण, सरकारी सञ्चार माध्यममा सम्पादकीय विषयमाथि नियन्त्रण,
तर्राईका सशस्त्र समूहद्वारा पत्रकारको अपहरण, ज्यान मार्ने धम्की आदि
घटनाहरुबाटै स्पष्ट हुन्छ, नेपाली प्रेसमाथि अझै पनि तिखो तरबार
झुण्डिरहेकै छ। हालै न्युयोर्कस्थित कमिटी टु प्रोटेक्ट जर्नालिस्ट नामक
संस्थाले नेपाललाई पत्रकारका लागि विश्वको पांचौं असुरक्षित स्थान भनी
टिप्पणी गरिसकेको छ।
यस्तो बेला प्रेस स्वतन्त्रताको आवाज बुलन्द गर्दै निडर र निर्भिकताका
साथ आफनो अधिकारको पक्ष्ँमा अडिग रहने चुनौतीपर्ूण्ा दायित्व अहिले पनि
नेपाली प्रेसको कांधमा छ। रिपोर्र्टर्स क्लब नेपाल, लोकतन्त्र, शान्ति र
प्रेस स्वतन्त्रताको पक्ष्ँमा अडिग रहन र त्यसका विरुद्ध कुनै सम्झौता
नगर्न सम्पर्ुण्ा संचारकर्मीहरुलाई हार्दिक आह्वान गर्दछ। साथै, प्रेस
स्वतन्त्रताको सम्मान गर्न, पत्रकारहरुका मागहरु पूरा गर्न, पत्रकारहरुको
सुरक्षा गर्न, प्रेसप्रतिको संकर्ीण्ा सोचमा परिवर्तन ल्याई प्रेससंग
सहकार्य गर्न र नयां संविधान निर्माणमा प्रेसको व्यापक र प्रभावकारी
भूमिकाको कदर गर्न पनि सरकार र सम्बन्धित सबै पक्षलाई आग्रह गर्दछु।

0 मिस्टर प्रचण्डलाई केही अमूल्य सुझावहरू

निखील नेपाली।
हे वीर, बानरसेना प्रमुख एक्काइसौं शताब्दीका नाजी जर्मनीका गोयबल्सका
पर्ुनअवतार १ शहरमा आइ जंगलको कानूनी राज्य लाद्न त्यति सजिलो छैन।
जंगलमा बस्दा आप\mना बा"दर सेनालाई जस्ले आप\mनो पनि घर बनाउ"दैन र
अर्काको पनि घर उजाडी दिन्छ त्यस्ताको भरमा जंगलबाट फुत्त निस्की
बाटोघाटोमा ढुकी निरीह जनता र आप\mनो घरायसी कामले विदामा घर आएका
एक्लैदुक्लै प्रहरी र सैनिक जवानको घा"टी रेटी वा गोली हानी जंगलमै
फुत्त पस्नु जस्तो सजिलो होइन । आप\mना ती बा"दर सेना जस्को चलाकीले
वाइसिएल नामाकरण गरी उपद्रो मच्चाउन लगाउने आप\mना विरोधीहरूलाई सखाप
पार्नेगरी आन्दोलन गर्न प्रोत्साहित गर्ने र त्यस्लाई जनर्समर्थन भनी
गोयबल्सले जस्तो प्रचार प्रसार गर्ने। पश्चिमा पोशाक सूट र टाइ भिर्दैमा
पश्चिमा जगतका कूटनैतिक राजनायिका जस्तो उदार भएको कहलिन सकिदैन। हे १
वीर मिस्टर प्रचण्ड १ आप\mनो पारम्परिक बाबु आमाले दिएको नाम
छब्रि्रसादलाई लत्याइ आधुनिक र कर्ण्र्ाा्रय नाम पुष्पकमल भनी राख्द त
राख्नु भयो तर नाम अनुसारको क्रियाकलाप चाहिने भएन - यो त एउटा अन्धोलाई
कमल नयन भने सरह नै भयो होइन र - नेपाली कांग्रेसका वयोवृद्ध पदलोलुप
अवसरवादी नेता जस्ले आप\mनै दललाई नै पातालमा पुर्‍यो ती
गिरिजाप्रसादजीको कुबुद्धि र पद लोलुपता र भविष्यमा केकस्तो समस्या पर्न
सक्छ भने सोचविहिनताले गर्दा उनको स्वार्थ लोलुपताको कारण तपाई अहिले
बालुवाटारको दर्ुइ लाख मूल्य पर्ने पल·मा आराम गर्ने मौका हात पार्नुभो ।
आज आएर त्यही कांग्रेसले लगाएको गुन विर्सिएर पैठाजोरी खेल्दै हुनुहुन्छ।
आजसम्म तपाईले गरेको सबै निर्ण्र्ाारू अन्य दल र निस्वार्थ तपाईको
लहैलहैमा नलाग्ने जनताहरूले लत्याएका छन्। के यसबाट पनि तपाईले पाठ लिन
सक्नु भएन - आप\mनो मन्द बुद्धि र निरंकुशताको पर््रदर्शन खुलेर गर्दै
हुनुहुन्छ। अब त चेत, जंगलमा बसेर बा"दर सेनामाथि हुकुम चलाएको जस्तो
सजिलो हुन्न भन्ने कुरालाई बुझ र सोम शर्माको स्वप्नबाट बिउ"झ।
तपाई कत्तिको बुद्धिमान हुनुहुन्छ भन्ने प्रमाण गत एक वर्षो
प्रधानमन्त्रीको पदमा बसेको तपाईको क्रियाकलापले नै देखाइसक्यो। पदमा
बसेर खुबै शक्तिशाली भए भनेर नठान्नु बेश छ। तपाईभन्दा कति कति विद्वान,
पराक्रमी, शक्तिशाली रावणको त एक दिन पतन भयो भने तपाईको नहोला भन्नु के
छ र - तपाईसंग न त विद्या, बुद्धि छ, न त बल नै छ। आप\mना बा"दर सेनाको
भरमा बर्ुर्लुक्क बर्ुर्लुक्क उप्रिmने मात्रै हो। गिरिजाप्रसादको बुद्धि
विग्रिएकोले र आफू पदमा बसी शक्तिशाली भइरहनका लागि तपाईसंग हात मिलाएको
ले नै आज तपाईको यो तुजु्रक बढेको हो। गिरिजाप्रसाद देशभक्त र जनताको भलो
चिताउने भइ दिएको भए राजासंग सहयोग गरेर सैनिक बलमा माओवादीलाई परास्त
गरेको भए आज न त देशको यो दर्ुगति नै हुन्थ्यो र देशलाई टुक्राउने
संघीयताजस्तो आत्मघाती मर्ूखतापर्ूण्ा विचारको प्रतिवादन नै हुन्थ्यो। यो
त यस देशको दर्ुभाग्य नै हो। तपाई बा"दर सेनाको भरमा हा"कुलोले मिचेर
आप\mनो मूढेबलले जे पनि गर्न सक्छु भनी भन्ठान्नु भएको छ। तपाईहरूको कुनै
पनि निर्ण्र्ााकार्यान्वयन हुन सकेन, किनभने ती निर्ण्र्ाारू न्यायसंगत
थिएन।
तपाईहरूजस्ता पदलोलुप र स्वार्थी जनताका नेता भनाउ"दाहरूले नै राजा र
राजतन्त्रलाई दर्ुनाम गराइ आप\mनो स्वार्थको पर्ूर्ति मात्र गरेका छन् ।
राजाहरूको सोझोपनाले गर्दा नै एउटा साधारण व्यक्ति जंगबहादुरको उदय भयो र
राजाको नाममा देश र जनताको भरमग्दुर शोषण गर्‍यो। बदनामी चाहिं
राजतन्त्रको भयो। प्रजातन्त्रको नाममा कांग्रेस लगायत अन्य दलका
नेताहरूले पनि आप\mनो दूनो सोझो गरेर सबै दोष चाहिं राजाको देखाए। ँमोज
गर्ने रामे, चोट पाउने च्यामे' भन्या झैं बदमाश चाहिं नेता तर दोषी राजा
यो कस्तो न्याय हो त -
हे बुजु्रक बानर सेनापति मिस्टर प्रचण्ड १ अरूले गरेको जस्तो भूल तपाईले
नगर्नु नै असल छ। आज यो देशमा जुन विसंगतिहरू देखिएका छन् त्यस्को मूल
जरो त तपाईहरू नै हो। आगो लगाएर सत्ता कब्जा गरेको नै हो। होइन कसरी भन्न
मिल्छ र - तपाईले हालै भ्रमण गरेको मुलुक नर्वे र संसारमा विकासको उच्च
शिखरमा पुगेका अन्य देशहरू विलायत, जापान, स्पेन आदिमा भए जस्तै यस देशमा
पनि नेपालीको नाक भनेको राजतन्त्र र हिन्दू राष्ट्र नै हो। विश्वमा नेपाल
भनेर चिनिने यी दुइ कुराले नै हो। तपाईले पनि राम्ररी मनन गरेर
राजतन्त्रलाई अन्य विकसित देशहरूको व्यवस्था सरह स्थापित गरी इज्जतको
कुरा हुनेछ। यसका लागि तपाईले नेपाल राष्ट्रका र्सवसाधारण जनता माझ गइ
हिन्दू राष्ट्र र राजतन्त्रको पर्ुनर्वहालीका लागि जनमत संग्रह गराएमा
तपाईको बुद्धिमत्ता ठहर्नेछ। नत्र भने यी ६०१ सांसद सिंग न पुच्छरका
सांसदहरूले जस्ले आप\mनो पार्टर्ीीध्यक्षबाट उनीहरूलाई आर्थिक लाभ
नभएकोले राजीनामा दिनुपर्ने वा निर्घर्ााकुटाइ खानुपर्ने जस्ता
सभासदहरूबाट न त यो देशको नै भलो हुन्छ। भारत र चीन जस्ता आप\mनै
छुट्टाछुट्टै राजनैतिक व्यवस्था भएका दर्ुइ मुलुकबीचमा टडकारोसंग विश्व
सामू चिनिनका लागि नेपालको पनि आप\mनै विशेष राजनीतिक व्यवस्था
अर्न्तर्गत हिन्दू राष्ट्र र राजाको व्यवस्था भएमा सारा विश्व सामू
सगरमाथा जस्तै सिर टाडो गराइ एउटा सानो स्वतन्त्र, र्सार्वभौमसत्ता
सम्पन्न राष्ट्रका प्रधानमन्त्रीले बारम्बार पटक पटक भारतीय राजदूतसंग
भेटेर सरसल्लाह गरेको त पटक्कै पनि उचित ठहर्दैन।
मिस्टर प्रचण्डजी १ हाम्रा संस्कृत वाङमयमा कतिपय नीतिगत अर्तिहरूले
ओतप्रोत भएका कुराहरू छन् । म तपाईलाई ती नीति वचनको मनन गर्न सल्लाह दिन
चाहन्छु।
अभ्रच्छाया खले प्रितीः पर नारीबु संगतिः।
पञ्चैत हृास्थिर भावा यौवनानि धनानि च।।
अस्थिरं जीवित लोके अस्थिरं धन यौवनम्।
अस्थिरं पुत्रदाराद्यम् धर्मः कर्ीर्तिर्यशः स्थिरम्।।
मेघको छा"या, दुष्टसितको प्रेम, परनारीको सामिप्यता, यौन र धन यी
पा"चवटै कुरा अस्थिर छन्। संसारमा प्राणीमात्रको जीवित रहनु अस्थिर छ।
उस्को धन र यौन पनि अस्थिर छ तथा उस्का स्त्री पुत्रादिहरू पनि अस्थिर नै
छन् तर उस्को धर्म, कर्ीर्ति र यश चीर स्थायी हुन्छन्।
ँसबै संग्रहहरूको अन्त क्षय हो सबै उत्कर्षो अन्त पतन हो। संयोजको
अन्त्य वियोग र जीवनको अन्त्य मृत्यु नै हो।
तपाईलाई तपाईको क्रियाकलापले हेरी के लाग्छ भने तपाई एक मात्र अजम्मरी
व्यक्ति हो र अन्य कुराको केही मतलत छैन। धन सम्पत्ति पद नै तपाईको लागि
प्रमुख लक्ष्य हो यसैले त भनेको छ-
अर्थातुराणां न सुहृृन्न, बधुः,
कामातुराणां भयं न लज्जा।
चिन्तातुराणां न सुखं न न्रि्रा
क्षुधातुराणां न बल न तेजः।।
आशा छ तपाईको घैंटोमा घाम लाग्दा र तपाईलाई सुयश र कर्ीर्तिका लागि
कार्य गर्ने सदबुद्धि प्राप्त होला। तपाईको जय होस् तपाईलाई सदवुद्धि
मिलोस् र यो प्यारो सानो देशमा पहिलोको समय जस्तो शान्ति होस् र हाम्रँे
यो मुलुक पुनः सुन्दर, शान्त र विशाल कहलियोस्। -वीरगंज